Oproep aan Israël om te stoppen met oorlog 'symboliseert onmacht' van ondertekenaars

De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp was één van de ondertekenaars. Volgens hem en 24 anderen (21 Europese landen en Australië, Canada, Japan en Nieuw-Zeeland) 'heeft het lijden van burgers in Gaza een ongekende omvang bereikt'. Maar Israël liet al direct weten de oproep links te laten liggen omdat het 'een verkeerd signaal aan Hamas' zou geven.

"Om te zeggen dat de oproep helemaal niks voorstelt, gaat me iets te ver", zegt correspondent Midden-Oosten Pepijn Nagtzaam. "Het is uiteindelijk wel een diplomatiek drukmiddel als 25 landen, waarvan ook een aantal bondgenoten zoals het Verenigd Koninkrijk, dit publiekelijk tegen je zeggen. Maar je kan je wel afvragen wat het waard is."

Wanhoop en onmacht

"Wat mij betreft stelt het echt heel weinig voor", zegt Peter Malcontent, expert Midden-Oosten van de Universiteit Utrecht. "Heel triest dat ik dat moet zeggen, maar deze brief symboliseert de wanhoop en onmacht en deels ook de onwil van de Europese landen. Het is ook veelzeggend dat slechts 19 van de 27 EU-landen deze brief hebben ondertekend. Een land als Duitsland bijvoorbeeld vond deze verklaring nog te ver gaan."

De situatie in Gaza wordt er ondertussen niet beter op. Vandaag nog zei António Guterres, secretaris-generaal van de VN, dat hij is geschokt door de 'steeds verdergaande afbraak van de humanitaire situatie in Gaza, waar de laatste levenslijnen voor mensen aan het breken zijn'. 

Anderhalve week geleden maakten EU-buitenlandchef Kaja Kallas en de Israëlische minister Gideon Saar bekend een deal te hebben gesloten voor het toelaten van meer noodhulp voor de Palestijnse bevolking in Gaza. Toch is daar nog maar weinig van terechtgekomen en kwam Saar daar vorige week op terug toen hij het een 'mondelinge afspraak' noemde en geen akkoord.

Geen maatregelen

Minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp zette in mei van dit jaar eerste stappen naar sancties tegen Israël door de EU te verzoeken een onderzoek in te stellen of Israël zich nog hield aan het EU-associatieverdrag, een overeenkomst die economische en politieke samenwerking regelt. In die samenwerking staat ook een voorwaarde dat Israël zich moet houden aan de mensenrechten. Uit onderzoek dat de EU hierop instelde, blijkt dat dit niet het geval is. 

Toch besloten de buitenlandministers van de EU vorige week dat ze Israël nog meer tijd wilden geven voor verbetering van de situatie. Vooral landen als Duitsland, Tsjechië en Hongarije pleitten daarvoor, helemaal omdat Israël net had beloofd meer hulp toe te laten. 

De roep om sancties wordt ook bij verschillende partijen in de Tweede Kamer luider: 

"En hoe reageert Israël op de extra tijd die het krijgt? Door opnieuw bloedbaden aan te richten bij voedselpunten en op andere plekken", zegt Malcontent. 

Hij refereert daarmee onder andere aan de 93 Palestijnen die zondag werden gedood toen zij in de buurt van een grensovergang aan het wachten waren op een truck met hulpgoederen. "Israël geeft vaak aan dat hun militairen zich bedreigd voelden en dat ze eerst waarschuwingsschoten hebben gelost. Maar je begint onderhand te denken dat veel van hun soldaten niet echt met hun wapen overweg kunnen als er iedere keer zoveel Palestijnen worden gedood."

Caroline, die als een van de weinige hulpverleners nog werkt in Gaza, vertelde gisteravond hoe haar collega's dagelijks mensen behandelen die bij het uitdelen van hulpgoederen gewond raken:

"En dan komen nu deze landen met deze reactie. Ze geven eigenlijk een heel duidelijk signaal af aan Israël en dat is dat ze niet snel verder zullen gaan dan dit soort oproepen", zegt Malcontent. "Dat maakt echt geen indruk op Netanyahu en co. Die halen hun schouders op en gaan gewoon weer verder."

Geen daden

Nagtzaam voegt daaraan toe: "Er wordt iedere keer gepraat. Maar het komt vervolgens nooit tot een daad. Er gebeurt niks. Ja, dat zorgt er inderdaad wel voor dat Israël dit weer vrij makkelijk naast zich neer kan leggen. In Israël wordt dit gezien als de EU die niet begrijpt hoe belangrijk het is wat Israël aan het doen is. En als bemoeienis in een zaak waar de EU geen verstand van heeft."

Een woordvoerder van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken stelt op X dat verklaringen zich zouden moeten richten op Hamas. De Palestijnse groepering is volgens hem de enige partij die verantwoordelijk is voor 'de voortzetting van de oorlog en het lijden aan beide zijden'.

"Dus wordt het gewoon genegeerd", zegt Nagtzaam. "We zien al maandenlang allerlei oproepen van allerlei landen en organisaties. Maar het doet gewoon heel weinig. De oorlog duurt nu al bijna twee jaar en we hebben de humanitaire situatie compleet bergafwaarts zien gaan. Maar in de praktijk zien we niks veranderen. Wellicht dat er een keer een moment komt dat ook andere landen in de EU zeggen tegen Israël 'de maat is vol'. Maar ik moet het nog maar zien."

'Het doet weinig'

Ook Malcontent heeft daar weinig vertrouwen in. "Israël doet eigenlijk wat het wil, zonder echte gevolgen. Omdat het er ook vanuit gaat dat het de EU nooit lukt om een meerderheid te krijgen voor sancties tegen het land." Mede op aandringen van Nederland zal door de EU iedere twee weken in de gaten worden gehouden of Israël haar belofte om meer hulp toe te laten nakomt. Dat gebeurt morgen voor het eerst.

"Natuurlijk gaan we naar een situatie waarin steeds meer landen willen nadenken over sancties, maar tussen nadenken en ernaar handelen zit nog een heel groot verschil", besluit Malcontent.