Experts twijfelen aan cijfers: 'Dodental Gaza niet overdreven, maar juist onderschat'
Het werkelijke dodental in Gaza als gevolg van de oorlog tussen Israël en Hamas 'ligt veel hoger dan gerapporteerd'. Dat zeggen onderzoekers in een publicatie in het onafhankelijke medisch-wetenschappelijke tijdschrift The Lancet. Israël en andere critici beschuldigen Hamas juist van propaganda rond het slachtofferaantal.
Sinds het uitbreken van de oorlog publiceert het gezondheidsministerie in Gaza vrijwel dagelijks updates over het dodental. Volgens het ministerie, dat onder controle staat van Hamas, zijn sinds 7 oktober 2023 inmiddels meer dan 60.000 Palestijnen gedood door Israël.
Cijfers van de autoriteiten in Gaza worden onder meer door de VN, WHO en Human Rights Watch als betrouwbaar gezien. Ook tijdens eerdere oorlogen kwamen de cijfers van het gezondheidsministerie in Gaza grotendeels overeen met onafhankelijke VN-analyses:
| Conflict | Ministerie-rapportering | VN-rapportering |
| 2008-2009 | 1440 | 1385 |
| 2014 | 2310 | 2251 |
| 2021 | 260 | 256 |
Verschillende waarnemers denken dat het genoemde aantal van 60.000 doden lager is dan de werkelijkheid. Volgens de universiteiten van Cambridge, Nagasaki en Yale en de London School of Hygiene and Tropical Medicine lag het dodental begin dit jaar op bijna 70.000. The Lancet, een belangrijk tijdschrift voor de medische wetenschap, berekende vorig jaar dat het dodental mogelijk nog hoger ligt: bijna 200.000. Dat zou neerkomen op bijna 10 procent van de totale bevolking van Gaza.
Directe en indirecte doden
Vorig jaar schreef Devi Sridhar, hoogleraar mondiale volksgezondheid aan de Universiteit van Edinburgh, in de Britse krant The Guardian dat de schattingen van The Lancet 'zeer conservatief' waren. Zij noemde nog hogere cijfers. Eind 2024 zou het dodental al ongeveer 335.500 hebben bedragen.
Hoe zulke uiteenlopende aantallen tot stand komen, heeft te maken met de manier waarop doden worden meegeteld. De officiële cijfers van het ministerie in Gaza gaan hoofdzakelijk over directe doden door geweld, zoals door bombardementen, artillerie en tanks. Bij conflicten is het aantal indirecte doden – door ondervoeding, ziekte, gebrek aan water en weggevallen zorg – vaak véél hoger. "Tussen de vier tot vijftien keer hoger", zegt Erwin van Veen, Midden-Oostendeskundige van Instituut Clingendael.
Het tellen van de doden
Het ministerie in Gaza hanteert een aantal regels voor het tellen van de doden. Het lichaam van een overleden Palestijn moet naar een ziekenhuis worden gebracht en geïdentificeerd kunnen worden. Lichamen die zijn vergaan door de bommen, die nog onder het puin liggen of niet meer te herkennen zijn, worden niet meegerekend.
Veel Palestijnen worden meteen ter plekke begraven, omdat mensen vanwege het brandstoftekort en de verwoeste infrastructuur de overgebleven ziekenhuizen moeilijk kunnen bereiken. Deze personen worden ook niet meegenomen in de tellingen.
Bron: BBC
Van Veen: "Gezien de relatief goede medische infrastructuur voor de oorlog in Gaza, vergeleken met veel andere conflictgebieden, ligt de factor vermoedelijk aan de onderkant. Neem factor 3 à 4: dan kom je op 180.000 tot 240.000 indirecte doden. Tel daar circa 60.000 directe doden bij op, en je komt uit tussen 240.000 en 300.000 slachtoffers. Dat is meer dan 10 procent van de totale bevolking."
Van Veen wijst erop dat de humanitaire situatie in Gaza de registratie bemoeilijkt. "Inmiddels zijn de meeste grote ziekenhuizen in Gaza volledig verwoest of nauwelijks operationeel. Daardoor is minder zicht op wat er gebeurt en hoeveel doden er vallen."
Verifiëren is moeilijk
Israël beperkt bovendien de toegang van internationale hulporganisaties en journalisten tot Gaza, wat onafhankelijke verificatie bemoeilijkt. "Die komen het gebied vrijwel niet meer in, dus er zijn, met een paar uitzonderingen, vooral lokale Palestijnse journalisten", zegt Van Veen. "Die worden ook nog eens met opzet door Israël geëxecuteerd waar het kan, zoals net Anas al-Sharif, tegen het oorlogsrecht in."
Volgens Van Veen heeft Israël met het beperken van toegang van de internationale pers twee doelen: "De ernst van de situatie ter plaatse wordt er onduidelijker door, en bewijs van mogelijke oorlogsmisdaden wordt lastiger te verzamelen."
De Rotterdamse arts Salih el Saddy, die in Gaza hulp verleende, zag van dichtbij hoe de zorg in Gaza het aantal slachtoffers nauwelijks meer kon bijbenen. "Er zijn nog steeds massagraven die nooit zijn opgegraven. Veel lichamen liggen nog onder het puin en kunnen er niet worden uitgehaald, omdat er geen middelen zijn."
Volgens de arts wordt ook het zorgpersoneel, waaronder artsen mortuariumbeheerders die de doden tellen, gedood door het Israëlische leger. "Dat maakt het bijhouden van de doden alleen maar moeilijker." Volgens de VN en Artsen Zonder Grenzen zijn sinds het begin van de oorlog meer dan duizend gezondheidsmedewerkers gedood in Gaza.
Namen op armen geschreven
Om toch te kunnen worden herkend, schrijven veel Palestijnen hun naam op hun armen en die van hun kinderen. "Een half of verkoold lichaam kan niet worden geïdentificeerd", zegt El Saddy. "Sommige Palestijnen zijn compleet verdampt vanwege de bommen, maar soms zijn er nog wat lichaamsresten over die ze proberen te koppelen aan de juiste naam."
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Volgens Van Veen is het hoge dodental een direct gevolg van de manier waarop Israël de Palestijnse bevolking framet. Hij spreekt van 'een genocidale intentie' bij Israël om zoveel mogelijk Palestijnen te doden of te verjagen. "Dat blijkt onder meer uit een rapport van de VN, maar ook een aantal Israëlische academici en veel mensenrechtenorganisaties zeggen dit."
"Veel Israëlische politici en een deel van de bevolking stellen Hamas gelijk aan de bevolking in Gaza. Daardoor worden volgens hen alle middelen gelegitimeerd om het doel te bereiken: massale aantallen burgerslachtoffers, een bewust uithongeringsbeleid, het blokkeren van humanitaire hulp, en het door het hoofd of de borst schieten van zelfs kinderen en vrouwen. Dat is het Israëlische beleid waardoor die dodentallen grotendeels tot stand komen."
Mensen in Gaza worden al bijna twee jaar lang van de ene naar de andere kant van de strook verdreven. Israël zegt burgers daarmee te willen beschermen, maar is dat ook zo?
