Omstreden bouwplan Israël krijgt groen licht: 'Begraaft idee van Palestijnse staat'

1. Wat staat er in dit E1-plan?

E1 is de afkorting voor het Palestijnse gebied tussen Jeruzalem en Ma'ale Adoemim, een al bestaande illegale nederzetting op de Westelijke Jordaanoever. Het E1-gebied beslaat zo'n 12 vierkante kilometer en is het enige stukje grond tussen deze steden dat nog niet bebouwd is.

De Israëlische minister Smotrich (Financiën) wil juist op deze strategisch gelegen plek 3400 huizen bouwen voor Israëlische kolonisten. "Na tientallen jaren van internationale druk en bevriezingen breken we met de conventies en verbinden we Ma'ale Adoemim met Jeruzalem", zei Smotrich vorige week tijdens een persconferentie op de beoogde bouwplek.

De Israëlische ngo Peace Now beschreef de afgelopen week al hoe de goedkeuring van de bouw plots 'in recordtempo' verliep. Zojuist is bekend geworden dat het plan definitieve goedkeuring heeft gekregen van de commissie van het Israëlische ministerie van Defensie die oordeelt over bouwplannen, meldt The Times of Israel. Smotrich spreekt van een 'historisch' besluit.

2. Waarom is het bouwplan zo controversieel?

Als dit gebied eenmaal is volgebouwd met kolonistenwoningen, heeft dat grote gevolgen. Het zou niet alleen de Westelijke Jordaanoever in tweeën delen, maar zorgt er ook voor dat het Palestijnse gebied wordt afgesloten van Oost-Jeruzalem, dat de Palestijnen beschouwen als de hoofdstad van een toekomstige Palestijnse staat.

"E1 is daarom een van de grote dromen van de kolonistenbeweging", zegt Midden-Oostencorrespondent Pepijn Nagtzaam. "Zij zien een toekomst voor zich waarin de Westelijke Jordaanoever volledig onderdeel is van Israël. Door deze bouw van een paar duizend huizen met afscheidingsmuren eromheen, splits je de Westelijke Jordaanoever als het ware in tweeën."

In deze reportage legt correspondent Nagtzaam de situatie uit vanaf Ma'ale Adoemim: 

Het hele stuk tussen Jeruzalem en Ma'ale Adoemim, waar de Westelijke Jordaanoever op z'n smalst is, wordt dan Israëlisch gebied, zegt hij. "Vervolgens wordt daar een nieuwe weg aangelegd waar alleen Palestijnen op mogen rijden, maar die wel volledig onder controle staat van de Israëliërs. Zij bepalen dan voortaan wanneer en voor wie die weg open is."

3. Waarom wil minister Smotrich dit zo graag?

Smotrich is als ultranationalist een groot voorstander van de bouw en zegt dat dit stuk land 'duizenden jaren geleden door God' aan het Joodse volk is gegeven. De minister woont zelf ook met zijn gezin in een Israëlische nederzetting op de Westelijke Jordaanoever. Hij gruwelt van het idee van een onafhankelijke Palestijnse staat, die 'het bestaan van Israël in gevaar zou brengen', zo zei hij vorige week.

Smotrich, die bekendstaat om zijn extremistische uitspraken en die eind vorige maand en inreisverbod kreeg in onder meer Nederland, deed er nog een schepje bovenop. Hij zei tijdens de persconferentie dat het E1-nederzettingsproject 'het idee van een Palestijnse staat zal begraven'.

Dat leverde stevige kritiek op uit een groot aantal landen in het Midden-Oosten en Europa, waaronder Nederland en Frankrijk, dat dit weekend sprak van een 'ernstige schending van het internationaal recht'.

Het inlijven van Palestijnse gebieden is in verschillende VN-resoluties bestempeld als onrechtmatig, en wordt door het internationaal gerechtshof beschouwd als illegaal. De hoogste rechtbank van de VN oordeelde vorige maand nogmaals dat de bezetting onwettig is en dat deze zo snel mogelijk moet worden beëindigd.

4. Waarom is het Smotrich juist nu gelukt?

"Dit is niet zomaar een plan", zegt correspondent Nagtzaam. "Het ligt er al sinds midden jaren '90. De extremistische ministers Smotrich en Ben-Gvir voelen dat er momentum is. Jarenlang was de internationale veroordeling van het E1-project heel fel. Niet alleen van critici, maar ook van Israëls bondgenoten zoals de VS."

Amerikaanse presidenten waren tot dusver altijd tegen het bouwplan. Maar met Trump in het Witte Huis denken de Israëlische ministers dat het nu mogelijk is, zegt Nagtzaam. "De kolonistenbeweging ziet kansen die ze al heel lang niet meer heeft gezien. Omdat iedereen naar de situatie in de Gazastrook kijkt, is er minder aandacht voor dit bouwplan. Dit lijken kleine ontwikkelingen, maar ze hebben grote langetermijngevolgen."

Israëlische kolonisten gebruiken grof geweld om Palestijnse gemeenschappen te verdrijven, vertelt een Palestijn in deze reportage.

De huidige regering van Israël komt de laatste tijd vaker met extreme plannen, zoals het verdrijven van alle burgers van Gaza naar een afgesloten zone. Dat plan is intussen door premier Netanyahu op de lange baan geschoven omdat het te lang zou duren en te duur is.

5. Wat betekent de bouw voor het grotere Israëlische-Palestijnse conflict?

Dat het er naast de Gazastrook ook op de Westelijke Jordaanoever alsmaar somberder uitziet voor de Palestijnen. Zij zien dat Israëlische kolonisten daar steeds meer nederzettingen, klein en groot, bouwen met de nadrukkelijke goedkeuring van de regering-Netanyahu. Die versnelt de bouw van nieuwe huizen, wegen en infrastructuur en stemt ook in met de uitbreiding van bestaande nederzettingen, met name sinds de terreuraanslagen van Hamas van 7 oktober 2023.

Duidelijk is dat de verdere Israëlische inlijving van de Westelijke Jordaanoever ervoor zorgt dat de kans op de voorgestelde 'tweestatenoplossing' nog kleiner wordt. Daarbij zouden Israël en Palestina naast elkaar bestaan als twee onafhankelijke staten en elkaars grenzen erkennen - iets wat ook de Nederlandse regering nog altijd zegt te steunen.

Minister Smotrich juicht dat alleen maar toen. Direct na de goedkeuring van het E1-plan sprak hij van 'een belangrijke stap is die de tweestatenwaan praktisch uitwist'. 

"De Palestijnse staat wordt niet door slogans, maar door daden van tafel geveegd. Elke nederzetting, elke wijk, elke woning is een nieuwe spijker in de doodskist van dit gevaarlijke idee", aldus Smotrich.