Hoe Booking.com en Airbnb bijdragen aan illegale Israëlische nederzettingen

Op het grote dakterras van het appartement op Booking.com staat een hot tub. Wie daarin zit, kan genieten van een prachtig uitzicht over de Dode Zee, met in de verte de heuvels van Jordanië. Op de foto's op de hotelwebsite is te zien hoe die heuvels zachtroze kleuren terwijl de zon ondergaat.

Het appartement met dakterras bevindt zich bovenin de villa waar de host zelf woont. Eromheen staan veel dezelfde soort villa's. Zandkleurige vierkante dozen, aan weerszijden van een weg.

Dit is Avnat, een Israëlische nederzetting op de Westelijke Jordaanoever, op land dat volgens internationaal recht illegaal is ingenomen van Palestijnen. Vorig jaar bepaalde het Internationaal Gerechtshof nog dat Israël de bezetting moet stoppen en nederzettingen moet afbreken.

Uit onderzoek van The Guardian blijkt dat in totaal 350 accommodaties worden aangeboden op Airbnb en Booking.com op gebied dat illegaal wordt bezet. Het merendeel zijn appartementen die door individuele eigenaren worden aangeboden op Airbnb; via het van oorsprong Nederlandse bedrijf Booking.com worden ook 26 hotels aangeboden. Een derde van alle Airbnbs op de Jordaanoever bevindt zich in Israëlische nederzettingen.

Gepaard met geweld

De meeste prijzen liggen tussen de 100 en 500 euro per nacht. De accommodaties adverteren met woorden als 'paradijs' en 'dichtbij de beste attracties van het gebied'. Op een toeristische site voor Avnat staat dat het een 'open en diverse religieuze nederzetting' is. Maar de nederzettingen worden bewaakt door het Israëlische leger en Palestijnen mogen er niet naar binnen, tenzij ze een speciale vergunning hebben om in het gebied te werken.

Sinds 1967 wordt de Westelijke Jordaanoever bezet door Israël, dat de grenzen controleert en het ook intern op veel vlakken voor het zeggen heeft. Daarnaast nemen kolonisten, soms in samenwerking met het leger, steeds meer land in van Palestijnen. 

"Kolonisten zeggen dan opeens: nu is dit land van ons", zegt correspondent Pepijn Nagtzaam. "Je kunt je voorstellen dat dat vaak gepaard gaat met geweld."

Volgens de Verenigde Naties is het een oorlogsmisdaad om de eigen bevolking te transporteren naar het gebied van een ander volk.

Sinds de Gaza-oorlog is het aantal illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever rap toegenomen. Niet eerder verklaarde Israël zulke grote stukken land op de Jordaanoever tot haar eigen grondgebied als in 2024. Volgens de VN werden bijna 1800 gebouwen van Palestijnen vernietigd - het hoogste aantal sinds de organisatie daar cijfers over bijhoudt. 

Veel van de advertenties die The Guardian onderzocht zeggen niks over het geweld in de regio, of over Palestijnen die hun land gedwongen moesten verlaten. Op Booking.com staat dat de slaapplekken zich op Palestijns grondgebied bevinden, maar op Airbnb vaak niet. Twee van de vijf advertenties op Airbnb gaven zelfs als locatie 'Israël' aan, terwijl dat volgens het internationaal recht niet klopt.

Wijdverspreid

Het land om de nederzettingen heen lijkt leeg en wordt vaak gebruikt voor landbouw. In de nederzetting Tekoa beschrijft één host hoe zijn Airbnb omringd is door 'heuvels waar nog nooit iemand voet heeft gezet'. Dat is niet waar: in het gebied woonden eerst Palestijnen. Tekoa heeft inmiddels meer dan 4.000 inwoners. Er is een openbaar zwembad, een tennisbaan en in de zomer een bierfestival.

"Inmiddels is het erg lastig om zo'n nederzetting nog weg te krijgen, zelfs al schrijft het Internationaal Gerechtshof dat voor", zegt Nagtzaam. "Op een bepaald moment zijn nederzettingen zo wijdverspreid dat je er eigenlijk niks meer tegen kunt doen." Sommige zijn er al tientallen jaren. In totaal wonen er 700.000 kolonisten op de Jordaanoever. De Israëlische overheid heeft juist gezegd het aantal nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever te willen verdubbelen.

Problematisch

Volgens mensenrechtenorganisaties normaliseren Booking.com en Airbnb op deze manier het illegaal innemen van land, en houden ze de nederzettingen in stand door kolonisten eraan te laten verdienen.

Bovendien maakt Booking.com er winst. Airbnb heeft besloten de winst die op de Jordaanoever wordt gemaakt af te staan aan een goed doel. "Dat neemt de illegaliteit van de verhuur niet weg", vindt Lydia de Leeuw, onderzoeker bij de Nederlandse stichting SOMO (Centrum voor Onderzoek naar Multinationale Ondernemingen). "Mensenrechtenschendingen gaan ondertussen gewoon door."

Haar organisatie SOMO deed in 2023 aangifte tegen Booking.com, samen met twee andere Nederlandse en een Palestijnse organisatie. "Wat ons betreft verkrijgt Booking illegale inkomsten uit deze nederzettingen, waardoor het bedrijf profiteert van oorlogsmisdrijven", zegt De Leeuw. Afgelopen december leverden de organisaties nieuw bewijs aan. Daaruit bleek dat het aantal advertenties op Booking.com alleen maar is toegenomen sinds de aangifte. Het OM doet onderzoek naar de zaak.

Eigenlijk is het de Nederlandse overheid die Booking.com een halt toe zou moeten roepen, legt hoogleraar Internationaal Recht André Nollkaemper uit. Het internationaal recht - waaronder de bezetting van de Westelijke Jordaanoever onrechtmatig is - is niet direct bindend voor bedrijven. "Maar het Gerechtshof heeft gezegd dat andere staten, waaronder Nederland, zich moeten onthouden van activiteiten die bezetting steunen, zoals import of verkoop. Eigenlijk moet de Nederlandse staat er dus voor zorgen dat Booking.com daar niet actief is."

Doet de overheid dat ook? Nollkaemper: "Het is mijn stellige indruk dat Nederland te weinig heeft gedaan om economische activiteiten van Booking.com op de Westelijke Jordaanoever te ontmoedigen."

Reactie Booking.com

"We geloven dat het aan reizigers zelf is om te kiezen waar ze naartoe willen. Het is niet aan ons om te beslissen waar iemand wel of niet naartoe reist. Helaas zijn er in veel delen van de wereld conflicten of geschillen, daarom willen we ervoor zorgen dat reizigers goed geïnformeerd zijn wanneer ze hun plannen maken. Als een bepaald gebied als betwist of aan conflicten onderhevig kan worden beschouwd, voegen we informatie aan ons platform toe. We blijven de situatie nauwlettend volgen en we passen de principes en processen uit ons Human Rights Statement strikt toe."