Voedselwaakhond: hongersnood in grootste district van Gaza bevestigd
De situatie in de Gazastrook is zo ernstig verslechterd dat er officieel hongersnood heerst in het gouvernement Gaza, waar ook Gaza-Stad onder valt. Dat schrijft de internationale waakhond voor voedselzekerheid (IPC) in een rapport. In het district leven ruim een half miljoen Palestijnen onder catastrofale omstandigheden van honger en sterfte.
De Gazastrook is opgedeeld in vijf districten. Volgens de IPC zal de hongersnood zich in september waarschijnlijk uitbreiden naar de districten Deir al-Balah en Khan Younis. In Rafah is nauwelijks nog een bevolking aanwezig, waardoor er geen data beschikbaar zijn. In Noord-Gaza vermoedt de IPC dat hongersnood al langer gaande is, maar daar is het te gevaarlijk voor onderzoekers om dit vast te stellen.
Het rapport van het IPC geldt als de internationale standaard voor het vaststellen van hongersnood. Overheden, VN-organisaties, de EU en hulporganisaties baseren hun beleid en hulpbeslissingen vaak op de IPC-classificaties.
De waakhond benadrukt dat de hongersnood volledig door de mens is veroorzaakt en dus kan worden gestopt. "De tijd voor discussie en aarzeling is voorbij: honger is aanwezig en verspreidt zich snel", aldus de IPC. "Er is onmiddellijk grootschalig ingrijpen nodig."
'Worstcasescenario'
De voedselwaakhond waarschuwde eind juli al dat 'het worstcasescenario van hongersnood zich aan het ontvouwen was'. Israël liet in maart en april helemaal geen voedsel en andere hulpgoederen toe. Volgens de IPC kwamen sindsdien minstens 1800 Palestijnen om het leven toen zij probeerden voedsel te bemachtigen bij distributiepunten.
Daarnaast is 98 procent van de landbouwgrond beschadigd of onbereikbaar, is de veestapel grotendeels verdwenen en is de visserij verboden. Volgens de VN en Reuters worden Palestijnen die proberen te vissen langs de kust, beschoten door het Israëlische leger.
CNN meldde vorig jaar al dat Palestijnen in het noorden van Gaza, het zwaarst getroffen gebied sinds het begin van de oorlog, gras aten om te overleven. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) registreerde sinds het begin van de oorlog 154 sterfgevallen door ondervoeding, waarvan meer dan de helft kinderen.
Vijf fases
De waakhond hanteert vijf fases van voedselonzekerheid. Fase 1 is de 'minimale fase', zegt Ingrid de Zwarte, universitair docent aan de Wageningen Universiteit (WUR), gespecialiseerd in hongersnood in oorlogstijd. Het IPC stelt zelf geen 'hongersnood af te kondigen', maar informatie te delen met regeringen en organisaties.
"Vanaf de derde fase is humanitaire interventie noodzakelijk." Dan is er hulp van buitenaf nodig. Bij fase 4 is er sprake van een noodsituatie. Er zijn grote tekorten, hoge ondervoeding en overmatige sterfte. "Gaza bevindt zich al een hele tijd volledig in fase 4", zegt De Zwarte. En als laatste is er fase 5. Er is dan sprake van extreme ondervoeding, massale sterfte en instorting van levensonderhoud.
Meer dan een half miljoen Gazanen zitten nu in de hoogste categorie, waarbij sprake is van verhongering, extreme armoede en doden. Het IPC verwacht dat dit er binnenkort 641.000 zullen zijn, bijna een derde van de bevolking. De verwachting is ook dat acute ondervoeding in Gaza snel zal verergeren.
Meerdere partijen spreken al van hongersnood in Gaza. Zo heeft de topman van de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen (UNRWA) het over een door de mens veroorzaakte hongersnood die in de oorlog als wapen dient. De ondersecretaris-generaal van de VN belast met humanitaire zaken, Tom Fletcher, beklemtoont dat de hongersnood eenvoudig te voorkomen was, maar onvoldoende voedsel bereikt de geïsoleerde Gazastrook 'door systematische obstructie van Israël'.
Israël verwerpt rapport
Israël verwerpt het IPC-rapport. "Er is geen hongersnood in Gaza", aldus het ministerie van Buitenlandse Zaken. "Ook deze beoordeling zal in de verachtelijke prullenbak van politieke documenten belanden."
Israël stelt sinds het begin van de oorlog meer dan 100.000 vrachtwagens met hulpgoederen te hebben toegelaten. Volgens de VN en hulporganisaties is dat echter bij lange na niet genoeg: er zouden minstens vier keer zoveel vrachtwagens nodig zijn, UNICEF spreekt zelfs van zes keer zoveel.
Sinds het invoeren van IPC zijn er vier officiële hongersnoden vastgesteld: Somalië in 2011, Zuid-Soedan in 2017 en Soedan in 2020 én 2024.
Het uitroepen van een hongersnood gebeurt vaak te laat, stelt De Zwarte. "Nu ook. Mensen komen al om door honger. Hoe langer we wachten, hoe erger het wordt."
De fase 5 hongersnoodclassificatie wordt getoetst aan drie voorwaarden. De eerste heeft te maken met de voedselconsumptie. Meer dan 20 procent van de huishoudens binnen een gebied heeft dan een extreem tekort aan voedsel. "De eerste drempelwaarde is nu al bewezen overschreden in Gaza", zegt De Zwarte.
De tweede drempelwaarde is dat 30 procent van de kinderen ernstig ondervoed is. En de derde drempelvoorwaarde is dat meer dan 2 per 10.000 volwassenen of 4 per 10.000 kinderen dag overlijden als gevolg van honger. Daar is nu dus allemaal sprake van in district Gaza.
Wanneer is er sprake van hongersnood?
De laatste twee drempelwaarden zijn tot nu toe voor de IPC lastig te bewijzen in andere districten, vanwege gebrek aan bewijs. "Onafhankelijk onderzoek wordt bewust geblokkeerd en tegengehouden door Israël. Het is daarom enorm lastig om tot zo’n classificatie te komen", zegt De Zwarte.
Organisaties en experts zeggen: dit is hongersnood, zegt ze. "We moeten ons niet blindstaren op drempelwaardes. Het uitroepen van een hongersnood is heel belangrijk, omdat het de internationale gemeenschap dwingt om in te grijpen."
