Hoe het drone-incident in Polen de NAVO bij de Oekraïne-oorlog betrekt
De toch al ijzige relatie tussen het Westen en Rusland is vandaag nog een stuk killer geworden. Drones die vannacht over Pools grondgebied vlogen, zijn door een gezamenlijke actie van NAVO-straaljagers uit de lucht geschoten. Ook Nederland was bij de actie betrokken. Volgens Polen waren de drones afkomstig uit Rusland, dat daarmee het Europese luchtruim zou hebben geschonden. Zes vragen over de actie en de rol van de NAVO in de oorlog.
1. Wat is er gebeurd?
Vannacht vlogen drones, volgens de Poolse krijgsmacht afkomstig uit Rusland, het luchtruim van Polen binnen. Gevechtsvliegtuigen van NAVO-landen kwamen vervolgens in actie om ze uit de lucht te schieten. Ook Nederlandse F35's waren bij de actie betrokken, zo is inmiddels van meerdere kanten bevestigd, onder wie door demissionair premier Schoof. Ook Poolse F-16's en Italiaanse AWACS-radarvliegtuigen kwamen in actie. Zulke AWACS-toestellen zijn voor verkenning en communicatie.
Premier Tusk van Polen sprak over 'een groot aantal Russische drones'. Hij meldt dat er 19 schendingen van het Poolse luchtruim zijn geweest. Het merendeel zou vanuit Belarus Polen zijn binnengevlogen.
De Nederlandse defensieminister Brekelmans zegt dat het gaat om Shahed-drones, die geproduceerd worden door Iran.
Brokstukken kwamen neer in verschillende dorpen in het oosten van Polen. Het land meldt dat er tot nu toe brokstukken zijn gevonden van tien drones en resten van een raket.
Voor zover bekend zijn er geen slachtoffers gevallen. In het dorpje Wyryki is een woning beschadigd, melden Poolse media. Het dorpje ligt in het oosten van Polen, ongeveer 15 kilometer van de grens met Belarus en 35 kilometer van Oekraïne. Bekijk de kaart hieronder:
De plaatsen waar brokstukken zijn neergekomen, zijn aangeduid met rode stippen. Zoom en klik op de stippen voor meer informatie. Klik hier voor fullscreen.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
2. Wat zegt Rusland erover?
Het Russische ministerie van Defensie laat via staatspersbureau Tass weten dat Polen geen doelwit van Russische drones was. Het ministerie stelt dat er geen aanvallen 'gepland' stonden op Poolse doelwitten. Aanvallen op het westen van Oekraïne, onder meer op Lviv, worden wel erkend. Die stad ligt op ongeveer 50 kilometer van de grens met Polen.
Het ministerie zegt bereid te zijn met Warschau te spreken over de kwestie.
De Russische zaakgelastigde in Warschau, Andrej Ordasj, reageerde als eerste: volgens hem kwamen de drones uit Oekraïne en niet uit Belarus. Het Kremlin wil niet reageren. Hij wilde alleen zeggen dat de Europese Unie en de NAVO Rusland dagelijks van provocaties beschuldigen.
Hier zie je de reactie van defensieminister Brekelmans:
3. Waarom is dit zo'n belangrijk moment?
"Omdat de NAVO nu eens wél optreedt tegen Russische provocaties", zegt defensiespecialist Patrick Bolder. "Eindelijk, zou ik zeggen. De NAVO zegt nu tegen Rusland: de grens is bereikt, tot hier en niet verder. Een belangrijk signaal."
De relatie is extra gespannen sinds Rusland in februari Oekraïne binnenviel. Sindsdien belegert Rusland het buurland met luchtaanvallen en grondtroepen. Oekraïne verdedigt zich met hand en tand, met veel hulp van wapens van westerse bondgenoten.
Rusland voert al jaren provocerende acties uit tegen NAVO-landen, gaat Bolder verder. "Ze vliegen telkens weer het luchtruim binnen, ze varen steeds de zeegrenzen binnen om te provoceren. Daarnaast voeren ze een hybride oorlog: desinformatie op sociale media, het doorsnijden van communicatiekabels, hacking, brandstichtingen, sabotage, het verstoren van essentiële digitale infrastructuur. Als je nooit 'stop' zegt, daar nooit tegen optreedt, dan gaat de tegenstander door."
4. Kunnen die drones per ongeluk uit hun baan zijn geraakt?
"Dat is onwaarschijnlijk omdat het er meerdere zijn", zegt Bolder. "Rusland geeft dat in zulke gevallen wel geregeld als verklaring. Maar dat is, zeker nu het er meer dan tien zijn, niet geloofwaardig. Dan kan het geen toeval zijn. Dit is gewoon een provocatie zoals we die al zo vaak zagen."
De Duitse minister van Defensie Boris Pistorius gelooft eveneens dat de drones doelbewust koers zetten naar Polen. Als de drones op Oekraïne waren geweest, hadden ze deze route niet gevolgd, aldus de bewindsman.
In deze video leggen we meer uit over de Shahed-drones:
5. Gaat de NAVO nu artikel 5 inroepen?
Zo ver is het nog niet, zegt Bolder. Artikel 5 stelt dat een aanval op één NAVO-bondgenoot gelijkstaat aan een aanval op allen, en dus gezamenlijk beantwoord moet worden. Polen heeft wél artikel 4 ingeroepen. "Dat betekent dat de NAVO-landen bijeenkomen voor een consultatie over deze schending. Ze bespreken de gezamenlijke verdediging tegen dit soort dreigingen. Hoe reageren we voortaan op deze provocaties? Wat doen we bij een beschieting of een aanval?"
"Na artikel 4 kan artikel 5 wel de volgende stap zijn", zegt Bolder. "Bij het overleg kunnen vervolgstappen afgesproken worden: bij een bepaalde volgende schending door Rusland reageren we met deze maatregel."
De inzet van artikel 5 is zeer zeldzaam, geeft de defensiespecialist aan: het werd voor het laatst ingeroepen na 11 september 2001, ter verdediging van Amerika.
Een NAVO-woordvoerder zegt tegen Reuters dat het incident op dit moment 'niet als een aanval op Polen' wordt beschouwd. Er zouden wel aanwijzingen zijn voor een opzettelijke actie.
Bondgenoten zoals EU-baas Ursula von der Leyen en NAVO-chef Mark Rutte hebben gezegd dat ze onvoorwaardelijk achter Oekraïne blijven staan. "De veiligheid van Oekraïne is onlosmakelijk verbonden met die van onszelf", zei Rutte in een toespraak. "We zulke elke meter van ons grondgebied stevig verdedigen."
Volgens hem wordt nog onderzocht of het een opzettelijke provocatie was. "Maar het was hoe dan ook roekeloos."
De NAVO-bondgenoten kunnen ook rekenen op de Verenigde Staten, verzekert de Amerikaanse NAVO-ambassadeur Matt Whitaker. "We zullen iedere inch van het NAVO-grondgebied verdedigen. We staan achter onze NAVO-bondgenoten na deze schendingen van het luchtruim."
NAVO-baas Mark Rutte noemt de actie 'roekeloos' en belooft het NAVO-grondgebied te verdedigen. Dat zie je hier:
6. Kan Nederland de wraak van Rusland verwachten?
Niet in de vorm van raketten en drones, zegt Bolder, maar het is goed voorstelbaar dat Rusland de hybride oorlog tegen Nederland opvoert. "Naast de gebruikelijk hacks, desinformatie en verstoringen van communicatie of infrastructuur, kun je ook denken aan sabotage. Zoals: een vrachtschip onder de vlag van een obscuur land – niet Rusland zelf natuurlijk – krijgt zogenaamd pech op de Noordzee en trekt daar een kabel stuk, of blokkeert een belangrijke vaarroute naar de Rotterdamse haven. Niets is Rusland te gek. Zo willen ze onder de bevolking angst zaaien: stop met ons bestrijden, want dan krijg je te maken met onze reactie."
