Zorgen over kerncentrale Zaporizja, al week zonder stroom: 'Onwenselijke situatie'

Sinds vorige week dinsdag is de kerncentrale bij de stad Zaporizja niet meer verbonden met het elektriciteitsnet. Dat gebeurde in de oorlog al tien keer eerder, maar nooit duurde die periode zo lang.

De Oekraïense president Zelensky luidde gisteren de noodklok en noemde de situatie bij de kerncentrale 'kritiek'. Hij beschuldigt Rusland ervan dat ze reparaties aan stroomkabels doelbewust tegenwerken. Moskou ontkent dat en beschuldigt Kyiv ervan de plek te hebben aangevallen.

Noodaggregaten

De kerncentrale heeft stroomtoevoer nodig om de koel- en veiligheidssystemen in de kerncentrale draaiende te houden. In plaats van bekabeling worden daarvoor nu noodaggregaten ingezet. Volgens het door Moskou aangestelde bestuur van de centrale is er voldoende diesel om de aggregaten voor zeker twintig dagen te laten draaien. Het Internationale Atoomagentschap (IAEA) spreekt over 'meer dan tien dagen'. 

Directeur Rafael Grossi omschreef de situatie als 'zeer zorgelijk'. Afgelopen donderdag sprak hij met de Russische president Vladimir Poetin over de kerncentrale, maar de problemen zijn nog steeds niet verholpen.

Het complex bij Zaporizja ligt in door Rusland bezet gebied, niet ver van de frontlinie. Tijdens de oorlog zijn de kerncentrale en de stroomkabels naar de centrale al meerdere keren getroffen. Dat gebeurde ook in augustus 2022, zoals te zien is in deze video:

Vorige week dinsdag gebeurde dat opnieuw, waardoor ook de laatste stroomkabel naar de kerncentrale nu tijdelijk buiten gebruik is. Die kabel kwam vanuit gebied dat in handen is van Oekraïne. 

Volgens Rusland worden de reparatiewerkzaamheden bemoeilijkt door Oekraïense bombardementen. Maar Oekraïne onderstreepte dat het nooit de omgeving van de centrale heeft aangevallen vanwege de enorme risico's die kunnen ontstaan.

"Ik maak me niet direct zorgen, maar het is zeker niet de gewenste situatie", zegt atoomfysicus Wim Turkenburg. "De centrale heeft zes reactoren en die staan allemaal uit. Voor de koeling heb je daarom relatief weinig noodaggregaten nodig." 

De situatie wordt ernstig als er geen brandstof meer zou zijn, waardoor de reactoren niet meer gekoeld kunnen worden. "Het water in de centrale begint dan te verdampen, met als gevolg dat de splijtstof de warmte niet meer goed kwijt kan", zegt Turkenburg. "De temperatuur in de staven neemt dan toe, waardoor die op den duur kunnen gaan smelten." Dan spreek je van een meltdown.

Hij vervolgt: "Als er vervolgens breuken ontstaan in de reactoren, kunnen er radioactieve gassen naar buiten gaan en de omgeving besmetten. Maar ik verwacht dat de Russen en de Oekraïners er alles aan zullen doen om genoeg diesel naar de centrale te brengen." 

Vooralsnog is er genoeg diesel, zo benadrukte directeur Grossi gisteren. "De huidige status van de reactoren is stabiel, zolang de noodaggregaten genoeg stroom leveren."   

'Rusland wil kerncentrale herstarten'

De Russen bezetten het gebied rond de kerncentrale sinds 2022. Met haar zes reactoren is de kerncentrale de grootste van Europa. 

Volgens de Oekraïense autoriteiten en Greenpeace is Moskou al geruime tijd bezig met het aanleggen van zo'n tweehonderd kilometer aan stroomkabels. Die lopen tussen de centrale en een aantal grote steden die door Rusland zijn bezet. "Dat kan erop wijzen dat Moskou de centrale weer aan wil zetten en stroom wil gaan leveren aan de bezette gebieden", zegt Oekraïne-verslaggever Chris Colijn. De directeur van de kerncentrale erkende dat een aansluiting op het Russische elektriciteitsnet 'in de laatste fase' zit.  

Rusland lijkt zich hiermee voor te bereiden op een nieuwe fase van de bezetting, zegt Colijn. "Hoe meer Rusland voor de burgers zorgt, hoe stabieler zijn bewind daar wordt. Als er ooit een discussie ontstaat of het gebied ooit teruggegeven moet worden, dan kunnen de Russen zeggen: 'wij hebben die centrale in beheer en wij kunnen daarom niet zomaar weg.'