Waarom de lichamen van 24 Israëlische gijzelaars nog niet terug zijn

De overdracht markeert een cruciale fase in de wapenstilstandsovereenkomst die een einde moet maken aan de oorlog in Gaza. Israël liet zo'n tweeduizend Palestijnse gevangenen vrij, van wie de meesten zonder aanklacht vastzaten. Hamas leverde twintig levende Israëliërs over, naast vier lichamen van overleden gijzelaars. Maar 24 lichamen blijven spoorloos.

"Hamas heeft moeite om ze zo snel tussen al het puin te vinden", zegt Peter Malcontent, expert in het Israëlisch-Palestijnse conflict van de universiteit Utrecht. "De Israëlische premier Netanyahu wist dit ook, en de Amerikanen doen hier niet moeilijk over."

Volgens de expert zijn veel bewakers van de gijzelaars mogelijk gedood, waardoor niet duidelijk is waar de lichamen zich bevinden. "Mogelijk is ook als gevolg van de gebrekkige communicatiemogelijkheden gedurende de oorlog nu lastig te achterhalen waar stoffelijk overschot begraven is."

Sommige lichamen mogelijk nooit gevonden

Israël heeft tijdens de twee jaar durende oorlog vrijwel alle gebouwen in Gaza verwoest. "De vernietigingsgraad van de infrastructuur is enorm", zegt Malcontent. "Veel lichamen liggen waarschijnlijk nog onder het puin. Door alle bombardementen en het gebrek aan materieel, zoals bulldozers, is het logistiek haast onmogelijk om te ruimen. En sommige lichamen zijn misschien helemaal vernietigd door alle bombardementen." 

Daardoor is het goed mogelijk dat sommige lichamen nooit meer worden teruggevonden. "Dat is het harde gevolg van gegijzeld worden in een oorlogsgebied", zegt Malcontent. "Noem mij een oorlog waarin alle gevallenen zijn teruggevonden: dat gebeurt nooit." Zo worden er bijvoorbeeld nog steeds slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog gevonden en geïdentificeerd.

Hamas beschikt volgens hem niet over geavanceerde middelen om lichamen te lokaliseren of te identificeren. Begin dit jaar ging dat al een keer mis: een van de lichamen die Hamas in februari overdroeg bleek van een Palestijnse vrouw te zijn. "Van kwade opzet kun je niet spreken, zonder bewijs", zegt Malcontent. "Het toont vooral hoe moeilijk identificatie is in een verwoest landschap, dat lukt niet binnen 24 uur." 

Wie is wie?

De vier lichamen die Hamas gisteren overdroeg zijn inmiddels geïdentificeerd in het forensisch instituut Abu Kabir in Tel Aviv. Volgens Dingeman Rijken, deskundige forensische pathologie bij het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), is het identificeren 'buitengewoon lastig'.

"Zelfs als je weet waar ze liggen, blijft de vraag: wie is wie?", zegt Rijken. "Zeker als er meerdere lichamen samen worden gevonden." In Gaza, waar meer dan twee miljoen mensen op een oppervlakte kleiner dan Amsterdam woonden, kwamen bij bombardementen vaak hele families tegelijk om. Naar schatting liggen er nog zo’n 10.000 lichamen onder het puin.

Volgens Rijken hangt de snelheid van identificatie af van de staat van het lichaam. "Hoe intact is het? Is iemand omgekomen door een explosie of door schotwonden?" Israël heeft toegegeven dat meerdere gijzelaars door eigen luchtaanvallen zijn omgekomen, maar beschuldigt Hamas van het doden van andere gijzelaars. De Palestijnse militante beweging ontkent dit.

Vingerafdrukken en tatoeages 

De identificatie steunt vooral op primaire identifiers: DNA-onderzoek, gebitsgegevens en vingerafdrukken. "Secundaire kenmerken zoals kleding of sieraden kunnen helpen, maar kunnen worden verwisseld en zijn daarom minder betrouwbaar", zegt Rijken. Omdat tatoeages niet altijd uniek zijn, bieden deze vaak ook niet genoeg informatie.

In Gaza worden monsters van gevonden lichamen die mogelijk van de gijzelaars zijn, naar Israël gestuurd voor analyse. "In het leger hebben ze vaak lichaamsmateriaal in storage, wat kan worden geanalyseerd wanneer nodig, waardoor identificatie sneller kan", legt hij uit. "Bij burgers duurt dat langer. De kans dat het gevonden lichaam de gezochte persoon is, speelt ook mee — die zogenaamde 'voorafkans'. Als men bijvoorbeeld weet dat een gijzelaar zich in een specifieke tunnel bevindt, is die kans groter."

Peter Malcontent verwacht niet dat Israël het ontbreken van de meer dan twintig lichamen zal gebruiken om de oorlog weer op te laaien. "Het idee dat Hamas de overgebleven lichamen gebruikt als drukmiddel is is onwaarschijnlijk. De Amerikanen begrijpen dat het tijd kost. Netanyahu kan er geen serieus probleem van maken."

Dit zijn beelden van een uitzinnige menigte in Gaza bij de terugkeer van de Palestijnen die gisteren in het kader van de vredesdeal door Israël zijn vrijgelaten.