Raad van State fileert klimaatbeleid kabinet: 'Volstrekt onvoldoende'

Dat blijkt uit de jaarlijkse Klimaat- en Energieverkenning van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Daarin wordt bijgehouden of we op koers liggen om de doelen uit het Klimaatakkoord te halen. Voor het derde jaar op rij, is het antwoord daarop 'nee'.

Schijn bedriegt

In de Nederlandse klimaatwet zijn twee belangrijke doelstellingen opgenomen: 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 en 95 procent minder in 2050. Uit het rapport van het PBL blijkt dat we op schema liggen om een vermindering van 38 tot 48 procent te bereiken in 2030.

Dat ligt toch heel aardig in de buurt van de doelstellingen zou je denken, maar schijn bedriegt. Het PBL schrijft zelf met zoveel woorden dat er haast een wonder moet gebeuren om tot 48 procent te komen.

"Om in 2030 op het maximale reductie-effect uit te komen moeten alle stuurbare en niet-stuurbare onzekerheden gunstig uitvallen. Gelet op de weerbarstige praktijk kan daar niet op voorhand op worden gerekend", schrijft het PBL zuinigjes.

RvS: 'Doelen zijn uit zicht'

De Raad van State (RvS), die vandaag ook met een advies komt, is een stuk duidelijker. "De klimaatdoelstellingen zijn uit zicht", schrijft de belangrijkste wetgevingsadviseur van het kabinet. Ook de aanvullende maatregelen die het demissionaire kabinet heeft aangekondigd met Prinsjesdag - en die het PBL nog niet heeft meegewogen in zijn rapport - zijn volgens de RvS niet genoeg.

Omdat er zoveel onzekerheden zijn bij de berekeningen, beoordeelt de RvS de plannen van het kabinet op de onderkant van de bandbreedte van het PBL. Een reductie dus van 38 procent. Tel daar nog het voorgenomen beleid bij op en je bent er nog steeds nog lang niet. "Het maximaal denkbare effect van het geagendeerde beleid is volstrekt onvoldoende om het doel voor 2030 te behalen."

Ook goed nieuws

Hoofdonderzoeker van het PBL, Pieter Hamming, is wat voorzichtiger. Volgens hem is er 'goed nieuws en minder goed nieuws'. Het goede nieuws is dat we ten opzichte van vorig jaar een stuk dichterbij de doelstellingen zijn gekomen. En: "Bij de industrie gaat het een stuk beter, net als bij de mobiliteit."

Dat komt omdat de industrie sinds dit jaar een CO2-heffing kent. Een van de redenen dat het op mobiliteitsgebied beter gaat is het stijgende aantal elektrische auto's.

Maar de andere kant van de medaille is dat er in de landbouw nauwelijks stappen worden gezet en ook de verduurzaming van huizen wil niet lukken. Inmiddels gelooft het PBL niet meer dat het gaat lukken om 1,5 miljoen woningen van het gas af te halen.

Vracht aan problemen

Hoog tijd om de mouwen op te stropen dus, zegt ook Ed Nijpels, die voorman is van een commissie die in de gaten houdt of het klimaatakkoord wordt uitgevoerd.

"Een nieuw kabinet moet knopen doorhakken. Hoe ga je de gebouwde omgeving helpen? Hoe ga je anders betalen voor mobiliteit? Hoe ga je om met de boeren? Er ligt een vracht aan problemen en die vergen een politiek antwoord", aldus Nijpels. "Waar we nu op wachten is op de politiek die zegt: we gaan het op déze manier regelen."

Doe iets, nu

Dat er politieke actie nodig is, vindt dus iedereen. Maar wat de Raad van State betreft wordt niet alles maar naar een nieuw kabinet geschoven. "Er is een klimaatcrisis. Deze klimaatcrisis is niet iets van de toekomst, maar al begonnen. Net als in de coronacrisis moeten daarom onmiddellijk maatregelen worden getroffen", schrijft de Raad.

"Dat het kabinet demissionair is, ontslaat het (…) niet van de plicht te doen wat noodzakelijk is", vervolgt de RvS. Volgens het instituut laat het kabinet dat na.

"Het kabinet moet doen wat noodzakelijk is", vult RvS-lid Marijke Vos aan. Daarbij wijst ze ook naar de verantwoordelijkheid van de Tweede Kamer, die klimaatbeleid op een laag pitje heeft gezet zolang er geen nieuw kabinet is. "Klimaatbeleid controversieel verklaren past niet bij de Klimaatwet."

Vicevoorzitter van de Raad van State, Thom de Graaf, hekelt de passieve houding van de politiek. De opeenvolging van negatieve rapporten 'zou het parlement en regering al lang hebben moeten wakker schudden'.

Doelstellingen moeten zelfs omhoog

Daar komt nog eens bovenop dat de klimaatdoelen uit de klimaatwet ook al achterhaald zijn. Inmiddels zijn er namelijk Europese doelstellingen: in 2030 moet de hele EU 55 procent minder CO2-uitstoten. Nederland was zelf een van de voorvechters van een strenger klimaatdoel.

De wet moet dus worden aangepast, vindt de RvS. "De doelstellingen in de Nederlandse Klimaatwet moeten minimaal even ambitieus zijn als die in de Europese Klimaatwet."

"Nederland heeft zich jarenlang sterk gemaakt voor een doelstelling van - 55 procent in 2030 voor de gehele Unie. Het geeft dan geen pas om in de eigen Klimaatwet alleen voor zichzelf een minder ambitieuze doelstelling te hanteren", schrijft de Raad.

Kabinet: 'Het is aan het volgende kabinet'

Het kabinet schrijft vandaag dat het ook zelf verwacht dat aanvullende maatregelen de komende jaren nodig zullen zijn om de klimaatdoelen in zicht te houden. De nieuwe EU-regels zullen volgens het kabinet 'naar verwachting tot een aanvullende CO2-reductie leiden'.

Maar het advies van de Raad van State om nu tot actie over te gaan, wordt terzijde geschoven. "Keuzes hierover zijn aan een volgend kabinet."