Krekelmeel in je brood en soep, het mag van Europa

Dutch Cricket Farm staat in grote letters op een loods in Barneveld. Binnen verwacht je direct insecten te zien, maar de loods lijkt eerder op een warenhuis vol rekken. In die rekken staan groene containers, met een klein rond raampje. Pas als je door het raampje kijkt, zie je krekels rondkruipen.

"Het gaat om een gesloten kweeksysteem dat is ontwikkeld door een Fins bedrijf", legt eigenaar Koos van Hamersveld uit. "Van watersysteem tot voedingssysteem, alles wordt automatisch geregeld. Je hebt er dus bijna geen omkijken naar."

Het kweekproces start met de eitjes van volwassen moederkrekels. De kleine krekels die uit de eieren komen, heten pinheads. "Die gaan van de kraamkamer naar de volautomatische kweekunit en worden uiteindelijk na ongeveer 35 dagen geoogst en direct ingevroren", vertelt hij.

Van Hamersveld keek de kunst van het krekelkweken in Finland af bij EntoCube, een bedrijf dat al in 2014 is opgericht. Samenwerken in de krekelbusiness is heel normaal, aldus de Barnevelder. "Deze markt moet je niet alleen proberen open te breken. In Nederland zijn er ongeveer tien bedrijven die hetzelfde kweeksysteem hebben en dezelfde protocollen. Ze zijn allemaal klein begonnen en werken samen."

Krekels kweken is zo complex nog niet. Klanten vinden is dat wel. Zo verkochten zowel Lidl, Jumbo als Albert Heijn producten met insecten, maar omdat de vraag niet groot genoeg was verdwenen ze weer uit het schap.

Verwerkt in brood en koekjes

"De markt hier moet nog helemaal opengebroken worden. Zeker als het om de complete insecten gaat, al dan niet gekruid, beginnen Nederlanders er niet aan. Wat de boer niet kent, dat eet die niet. Maar ik denk wel dat er een markt is voor krekels in poedervorm. Dat kan in allerlei voedingsproducten zoals brood, pasta en koekjes verwerkt worden", zegt Van Hamersveld.

"En als de eerste stap gezet is door het eten van insecten in poedervorm, komt op termijn vanzelf een volgende stap."

Europese regels

De Europese Unie staat commercieel gebruik van insecten formeel toe sinds 2022, al lieten sommige Europese landen waaronder Nederland de verkoop al eerder toe. Insecten vallen in Europa onder de Novel Food-verordening. Per soort en verwerking moet toestemming gegeven worden. In 2022 werd toestemming gegeven voor de treksprinkhaan, de gele meelworm, de huiskrekel en de larven van de graanschimmelkever.

In januari 2023 kwam daar ontvet poeder van huiskrekels bij.

Kookboek vol insectenrecepten

Arnold van Huis, emeritus hoogleraar tropische entomologie aan de Wageningen Universiteit bracht in 2012 met Marcel Dicke Het Insectenkookboek uit, vol met recepten. Hij wijdt zich al zijn hele leven aan het bestuderen van insecten. "De smaak van krekels of meelwormen omschrijven? Dat is lastig. Het zijn smaken op zich", zo zegt Van Huis.

"Je moet er wel iets mee doen. Vlees zonder kruiden smaakt ook niet. Al hebben sprinkhanen en krekels wel meer smaak van zichzelf dan meelwormen. Hoe hoog de voedingswaarde is? Moeilijk te zeggen. Het hangt van diverse factoren af. De productiemethode, het voedsel dat de insecten hebben gekregen, de hoeveelheid licht bij het kweekproces, het tijdstip van de oogst, enzovoort."

Insecten worden nu met name gekweekt als diervoer, zegt Van Huis. "Dat neemt een behoorlijk snelle vlucht. Als menselijk voedsel blijft het in Europa nog wat achter. Als het om eten gaat, zijn we vrij conservatief. Maar ik denk wel dat ook de consumentenverkoop toe zal nemen, zeker nu binnen Europa steeds meer insectenproducten en hun verwerkingen worden goedgekeurd."

'Bezwaren zitten tussen de oren'

Slechts 20 tot 25 procent van de Europeanen heeft geen moeite met het eten van insecten, zegt Van Huis. De bezwaren zitten volgens hem puur tussen de oren. Het heeft niets te maken met voedingswaarde of veiligheid.

"Allergische reacties kunnen wel een probleem zijn. Insecten behoren net als garnalen tot de geleedpotigen en hun allergie-opwekkende eiwitten lijken sterk op elkaar. Daarom moet het altijd op het etiket staan als ergens insecten in zitten, ook als het om poeder gaat."

Zowel Van Huis als zijn collega Marcel Dicke, mede-auteur van Het Insectenkookboek, eten regelmatig insecten. "Het is niet alleen een rijke bron van eiwitten, maar ze zijn ook heel rijk aan zink. Dat is een belangrijk mineraal voor je gezondheid. Als je een tekort hebt, kun je allerlei problemen krijgen, zoals een slecht functionerend immuunsysteem", zo vertelt Dicke.

Beter voor het milieu

Varkensvlees is veel minder rijk aan zink. "Maar het gaat niet alleen om gezondheidsvoordelen. Ook om het milieu. Om insecten te kweken heb je veel minder ruimte nodig en ze stoten veel minder broeikassen uit. Bovendien is er minder water nodig en kun je ze kweken op reststromen uit de voedselproductie." De ecologische voetafdruk van insecten is dus veel kleiner dan van varkens- en rundvlees.

Er zijn tweeduizend soorten insecten die wereldwijd worden gegeten, aldus Dicke. "In China, Colombia en Kenia heb ik gesmuld van heerlijk klaargemaakte insecten. Wij zijn in Europa opgevoed met het idee dat je ze niet eet."

Dat is volgens Dicke ook de reden dat insecten in Europa onder de Novel Food-verordening vallen. "Het is compleet veilig, wereldwijd eten miljarden mensen het. Er is ook niets vreemds aan. Maar het is onbekend, dus heeft Europa de lat hoog gelegd. Maar we maken wel vorderingen. In 2014 stelde een lid van de Europese Commissie nog dat ze nooit toestemming zouden geven."

Traag traject

Die toestemming is er nu dus wel, maar het gaat traag. Voor iedere insectensoort en verwerking moet apart toestemming gevraagd worden bij de EFSA (de Europese voedsel- en warenautoriteit). Fabrikanten moeten dan ook een voorstel doen voor de gebruiksdosis in het product.

Het EFSA onderzoekt dan of de voorgestelde gebruiksvoorwaarden en dosissen veilig zijn voor de consument, waarna de Europese Commissie beslist of ze het product goedkeurt of niet.

Goedkeuringstraject kost honderdduizenden euro's

Van Huis: "Het duurt een paar jaar voordat er goedkeuring van de EFSA en de Europese Commissie komt. En zo'n traject kost bedrijven honderdduizenden euro's. Er zijn allerlei testen nodig. Je weet dan wel dat het absoluut veilig is, al zouden ze het proces van mij mogen versnellen."

Insecten worden nu vaak vermalen in dierenvoeding. Maar het is veel zinniger om als consument direct insecten te eten, zo zegt hij. "Beter dan die insecten eerst aan een kip te voeren en dan de kip op te eten. Bovendien kun je een insect helemaal opeten, zeker wanneer het nog een larve is. Bij een kip of varken gooi je de helft weg."

Wereldwijd eten honderden miljoenen mensen insecten, volgens de Wereldlandbouworganisatie. In Nederland is dat nog geen procent, schat Van Huis in. "Het meeste insectenpoeder gaat nu naar huisdieren, zoals honden en katten, 17 procent naar visvoer en nog geen tien procent gaat naar eten voor consumenten."