Draghi: EU dreigt bestaansrecht te verliezen, 800 miljard extra investeren
De Europese Unie staat op een cruciaal punt in zijn geschiedenis. Als we het niet voor elkaar krijgen om productiever en innovatiever te worden, dreigt de EU zijn bestaansrecht te verliezen. Dat stelt voormalig ECB-topman Mario Draghi in een langverwacht rapport. Om de problemen aan te pakken zouden bedrijven en overheden jaarlijks 800 miljard euro extra moeten investeren.
Het rapport, dat in opdracht van de Europese Commissie is opgesteld, laat zien dat Europa in de laatste decennia achter is gebleven bij de grote concurrenten: de VS en China.
De economie van de VS en China is veel harder gegroeid dan die van de EU. Dat komt volgens Draghi en zijn team voornamelijk doordat in andere landen de productiviteit veel meer gegroeid is dan hier.
Existentiële crisis
Lange tijd was dat niet zo'n ramp, omdat de beroepsbevolking groeide, de EU de luxe had dat het betrekkelijk weinig kon uitgeven aan defensie onder de vleugels van de VS, en de wereldhandel groeide in een tijd van stabiliteit.
Al die vanzelfsprekendheden zijn nu weggevallen en volgens Draghi dreigt er een 'existentiële crisis' voor de EU. Als we hier niet productiever worden, en dus meer geld verdienen per gewerkt uur, is het onmogelijk om de Europese ambities waar te maken: marktleider zijn in nieuwe technologieën, klimaatneutraal worden en een onafhankelijke speler zijn op het wereldtoneel. Bovendien kunnen we op termijn de verzorgingsstaat dan niet meer betalen, zegt Draghi.
En Draghi zet het vrij sterk aan: als de EU zijn burgers geen 'welvaart, vrijheid, vrede en democratie in een duurzame omgeving' kan bieden, 'dan heeft het zijn bestaansrecht verloren'. En dus is het tijd voor zeer vergaande hervormingen.
Wat moet er gebeuren?
1: Innoveren
Ten eerste moet er volgens Draghi heel erg veel geïnvesteerd worden in innovatie. Waar de techgiganten in China en de VS uit de grond zijn gespoten, blijft Europa hopeloos achter. Europa is hartstikke goed in oude technologieën, waar niet meer zo veel doorbraken in zijn te verwachten. In de VS en China wordt juist veel meer in nieuwe technologie geïnvesteerd.
In de EU werd er door bedrijven in 2021 liefst 270 miljard euro minder geïnvesteerd in onderzoek en innovatie dan in de VS.
2: Goedkoop en groen
Ten tweede moet Europa daarnaast de hoge energieprijzen verlagen en tegelijkertijd doorgaan met minder CO2 uitstoten en overschakelen op een circulaire economie.
'Als de EU wil slagen' moet een samenhangende strategie komen voor alle aspecten van de verduurzaming van de economie, 'van energie tot industrie'.
3: Veilig en onafhankelijk
En ten derde moet Europa veel meer werk maken van zijn veiligheid en onafhankelijkheid. Vooral de afhankelijkheid van Chinese grondstoffen, die onder andere voor de energietransitie essentieel zijn, maakt Europa kwetsbaar.
Ook op het gebied van defensie moet de EU alle zeilen bij zetten volgens Draghi. Dat betekent: meer samen inkopen, de Europese defensie-industrie versterken en wat we kopen beter op elkaar afstemmen. Draghi wijst erop dat er bij Europese legers 12 verschillende soorten tanks rondrijden.
Hoe dan?
Als het aan Draghi ligt moet er in ieder geval heel erg veel geld op tafel komen: Overheden en het bedrijfsleven zouden samen zo’n 800 miljard euro per jaar, of 5 procent van de omvang van de Europese economie, éxtra moeten investeren. Ter illustratie: de extra investeringen onder het Marshallplan, de wederopbouw van Europa na de Tweede Wereldoorlog, bedroegen zo'n 1 tot 2 procent van het bbp in die tijd.
Maar met alleen geld zijn we er niet. Draghi raadt ook aan om de mededingingswetgeving minder strikt te maken, waardoor er makkelijker industriële giganten kunnen ontstaan (die kunnen concurreren met bedrijven uit de VS en China), gezamenlijk aanbestedingen te doen en een assertiever handelsbeleid te voeren.
Dat laatste moet voor sterkere handelsverdragen zorgen waarmee zeker gesteld wordt dan Europa aan de benodigde materialen kan komen die het zelf niet heeft en daar strategische voorraden van kan aanleggen.
Neuzen niet dezelfde kant op
De kans dat binnen de EU de neuzen nu direct dezelfde kant opgaan en het plan van Draghi een-op-een wordt overgenomen, is niet groot. De verschillen tussen de landen zijn aanzienlijk. Zeker als er heel veel extra geld nodig is, zorgt dat altijd voor lange en ingewikkelde discussies. Vooral Noord-Europese landen, Nederland en Duitsland voorop, voelen meestal weinig voor hogere afdrachten aan Brussel of meer gezamenlijke schuld.
Maar volgens ING-econoom Carsten Brzeski is het al heel wat als de EU een deel van de problemen weet aan te pakken en de concurrentiekracht weet te verbeteren. Hij roemt Draghi om zijn 'diepgaande analyse die een keertje de problemen van Europa op tafel legt'. "Zodat hopelijk de regeringsleiders niet meer kunnen denken: het zal wel meevallen."