Middeninkomen is een populair woord bij politici: 'Iedereen voelt zich aangesproken'
Het woord middeninkomen is geliefd in Den Haag. Ook bij het nieuwe kabinet. Dat bleek wel uit het regeerprogramma, waarin het woord middeninkomen meerdere keren voorkomt. Ook deze week zal de term veelvuldig gebruikt worden, bij de Algemene Beschouwingen. Dat er gesproken wordt over middeninkomens is zeker geen toeval. Het is een tactiek, menen deskundigen.
"De meerderheid van de Nederlanders voelt zich aangesproken", zegt Marike Knoef, hoogleraar economie van de Tilburg University.
Zij noemt het typisch dat het vooral gaat over middeninkomens. "Nederlanders hebben vaak de veronderstelling dat ze in het midden zitten", zegt Knoef. "Amerikanen overschatten zichzelf juist en stemmen daardoor sneller wat rechtser. In Zweden is er eerder sprake van onderschatting en wordt er linkser gestemd."
Abstracte term
"Er wordt bewust gekozen voor een abstracte term als middeninkomen", duidt hoogleraar economie Olaf van Vliet (Universiteit Leiden). "Electoraal voelt een grote groep zich aangetrokken."
"Het is een neutrale term. Niemand voelt zich voor het hoofd gestoten", aldus Mariken van der Velden, assistent-professor politieke communicatie aan de Vrije Universiteit. "Het is een synoniem voor 'de hardwerkende Nederlander', een woord dat ook regelmatig terugkomt."
"Daarnaast is middeninkomen een begrip waar je niet op afgerekend kunt worden", zegt Van der Velden. In het akkoord worden immers geen concrete bedragen genoemd. Er wordt in het akkoord alleen gesproken van middeninkomens en af en toe van lage inkomens.
Geen Jan Modaal
De wetenschappers benadrukken dat mensen met een middeninkomen niet per se Jan Modaal zijn. Daarmee wordt iemand met een modaal inkomen aangeduid. Dat is het inkomen dat het vaakst voorkomt in Nederland en dus niet het gemiddelde.
Een bruto modaal inkomen bedraagt volgens het Centraal Planbureau (CPB) dit jaar 44.000 euro. Deze onafhankelijke instantie adviseert de regering bij het maken van een begroting en economisch beleid.
Huishoudens met een inkomen tussen 30.000 euro en 110.000 euro worden nog tot de groep middeninkomens gerekend, laat een woordvoerder van het CPB weten. Een vrije grote groep Nederlanders dus.
CBS heeft andere getallen
Bij het CBS, dat statistisch onderzoek verricht, worden wel andere bedragen gebruikt, maar ook daar is de bandbreedte groot. Daar hebben middeninkomens (de middelste 60 procent huishoudens) een besteedbaar inkomen van tussen de 24.000 en 71.200 euro. Dat zijn alle huishoudens bij elkaar, dus ook alleenstaanden en tweeverdieners met kinderen.
"We weten uiteraard niet of in het hoofdlijnenakkoord dezelfde afbakening van de middeninkomens wordt gebruikt, noch waarom die term gekozen is. Wel is het natuurlijk zo dat de meerderheid van de Nederlanders per definitie in deze groep valt", zei hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen in mei.
Hoewel de overheidsinstanties zelf dus soms voor het gemak ook spreken over middeninkomens, is het geen officiële definitie waarmee gemeten wordt. Deze organisaties delen bij hun onderzoeken inkomens van Nederlanders in kleinere groepen in. Dus bijvoorbeeld per 20 procent.
Veel verschillende soorten Nederlanders
Het is sowieso lastig om Nederlanders in te delen op inkomen, aldus hoogleraar Van Vliet. "Zo veel verschillende typen Nederlanders vallen in dezelfde groep. De twee afgestudeerden die net zijn begonnen aan hun eerste baan kunnen qua inkomen in dezelfde groep komen als twee oudere verpleegkundigen of politieagenten. Toch zullen de eerste twee een beter economisch perspectief hebben", legt hij uit.
"Ook moet er gekeken worden naar verschillen binnen huishoudens zelf, voltijd- of deeltijdwerk en vermogen", vult Knoef aan. Het zou volgens haar en Van Vliet veel transparanter zijn als politieke partijen zich richten op concrete beroepen of kleinere inkomensgroepen. Knoef: "Dan kun je echt beleid gaan maken."
Ook andere partijen noemen middeninkomen
Niet alleen de nieuwe regeringspartijen zijn dol op het woord middeninkomen. In de verkiezingsprogramma's van GroenLinks-PvdA en D66 voor de Tweede Kamerverkiezingen van vorig najaar kwam het woord ook voor. Opvallend is dat juist de PVV het woord niet noemde. Die partij heeft het dan weer expliciet aandacht voor mensen met een 'laag inkomen'.
Desondanks heeft de term het regeerakkoord dus wel gehaald, omdat BBB, NSC en de VVD dit woord eerder wel gebruikten. Dat ook de laatstgenoemde partij spreekt over middeninkomens, verbaast Van Vliet niet. "De VVD zet zichzelf graag neer als een brede volkspartij en wil niet alleen de stemmer uit Wassenaar aanspreken", zegt hij.