Shell wint hoger beroep spraakmakende klimaatzaak, vorderingen Milieudefensie verworpen

Het gerechtshof in Den Haag wees de vorderingen van Milieudefensie tegen Shell af. Volgens het hof rust op het bedrijf weliswaar een 'zorgvuldigheidsplicht' om gevaarlijke klimaatverandering tegen te gaan, maar Shell kan niet worden verplicht tot concrete percentages waarmee het de CO2-uitstoot moet verminderen. De uitspraak van de rechtbank in eerste aanleg is daarmee vernietigd.

'Onvoldoende houvast'

Drie jaar geleden bepaalde de rechter dat Shell in dat jaar z’n uitstoot met 45 procent moest verminderen ten opzichte van 2019. Maar het gerechtshof gaat daar dus niet in mee. Volgens de rechter bieden allerlei rapporten die tijdens de rechtszaak zijn behandeld 'onvoldoende houvast' om Shell een concreet percentage op te leggen. 

Ook staat voor het hof niet vast dat een reductieverplichting voor Shell wereldwijd een positief effect zou hebben op het tegengaan van klimaatverandering. Als Shell bijvoorbeeld minder olie en gas zou gaan doorverkopen die door andere bedrijven uit de grond zijn gehaald, dan zouden andere bedrijven in dat gat kunnen springen.

De uitspraak van de rechter doet pijn, zegt Milieudefensie-directeur Donald Pols in deze video.

In de inleiding van de uitspraak wees het hof op de gevaren van klimaatverandering en de verantwoordelijkheid van landen en grote ondernemingen om de uitstoot van broeikasgassen die de opwarming veroorzaakt te verminderen. Dat is een mensenrechtenkwestie waar bedrijven als Shell ook verantwoordelijkheid voor dragen, klonk het. "Op Shell rust een zorgvuldigheidsplicht om CO2-emissies te beperken en zodoende gevaarlijke klimaatverandering tegen te gaan" oordeelt het hof. Maar de manier waarop dat precies gebeurt, kan niet bij de rechter worden afgedwongen.

Duidelijke uitspraak

"Deze uitspraak is heel duidelijk: het gerechtshof zag geen mogelijkheid om Shell te verplichten z’n uitstoot met bijna de helft terug te brengen", zegt Heleen Ekker, klimaatspecialist bij RTL Nieuws. 

"Het hof zegt wel dat Shell verplicht is om 'gevaarlijke klimaatverandering' tegen te gaan, en bevestigt ook dat bescherming tegen klimaatverandering een mensenrecht is. Maar het hof wilde Shell niet op basis daarvan verplichten om een bepaald percentage van de uitstoot te reduceren."

Benzine tanken

Het belangrijkste geschilpunt in deze klimaatzaak was dat Shell van de rechter z’n best moest doen om ook bij zijn klanten de uitstoot te verlagen. Het gaat hierbij om meer dan 90 procent van de uitstoot van Shell. 

"Deze zaak werd door juristen 'wereldwijd uniek' genoemd. Er is dan ook terecht veel aandacht voor", aldus Ekker. "Vooral het aspect dat Shell verantwoordelijkheid zou dragen voor wat z'n klanten doen, was bijzonder en niet eerder vertoond. Voor Milieudefensie was dit heel belangrijk, omdat de overgrote hoeveelheid van de uitstoot van Shell plaatsvindt bij die klanten. Maar het hof ging dus niet mee in de redenering om Shell een reductie van 45 procent minder uitstoot op te leggen."

Shell zei eerder dat het er niet over gaat of mensen wel of niet een elektrische auto kopen, of benzine blijven tanken. Sterker nog: als Shell afscheid neemt van een deel van zijn klanten, kan het die ook niet meer helpen bij het verduurzamen, zoals bijvoorbeeld in de luchtvaart. 

Maar Milieudefensie wees erop dat Shell al heel lang op de hoogte is van het gevaar van klimaatverandering. En er zijn maar vier landen met een grotere uitstoot dan Shell, zegt de milieuorganisatie: de VS, China, Rusland en India. Bijna geen bedrijf ter wereld heeft dus meer zeggenschap over de uitstoot van broeikasgassen dan Shell. 

Grote gevolgen

Shell zei eerder dat het grote gevolgen zou krijgen voor Nederland, als het deze rechtszaak zou verliezen. Ook andere bedrijven zouden de gevolgen merken, waardoor het Nederlandse investeringsklimaat zou worden geraakt en daarmee de werkgelegenheid, aldus Shell.

De oliegigant beriep zich er tijdens de rechtszaak op dat het koploper is met schone energie. Het investeert meer dan andere olie- en gasbedrijven. Maar Milieudefensie wees dit argument van de hand, omdat het bedrijf ook nog altijd miljarden euro’s investeert in fossiele energie. 

Overigens stonden de partijen niet tegenover elkaar als het gaat om de ernst van klimaatverandering. Zowel Milieudefensie als Shell zeggen dat het belangrijk is dat de opwarming van de aarde wordt gestopt. En dus dat de wereld afscheid neemt van fossiele brandstoffen. Maar hoe dat gebeurt, daarover denken ze wel radicaal anders.

Meer aardgas

Omdat steenkool veel meer CO2-uitstoot met zich meebrengt dan aardgas, is het belangrijk om kolen zoveel mogelijk te vervangen door gas, vindt Shell. Daarom ook wil Shell meer aardgas gaan produceren, terwijl het de olieproductie de komende jaren op hetzelfde peil wil houden. 

Maar volgens Milieudefensie moet de uitstoot van alle fossiele brandstoffen zo snel mogelijk naar beneden. Gas kan steenkool helemaal niet altijd vervangen, zegt de milieuorganisatie, want veel arme landen zijn juist afhankelijk van kolen voor hun energievoorziening.