Spaartaks zet Belastingdienst klem: herstelregeling is wel eerlijk, maar niet uitvoerbaar
Rechtsherstel bieden aan mensen die zijn gedupeerd door de oneerlijke spaarbelasting, blijkt maar weer eens een haast onmogelijke opgave te zijn. Een wet die het voor gedupeerden mogelijk maakt om hun gelijk aan te tonen, is eigenlijk niet uitvoerbaar, maar moet er wel komen van de Hoge Raad, de hoogste rechter van het land.
De spaartaks is al jaren een enorm probleem in Den Haag. In 2019 al oordeelde de rechter dat de vermogensrendementsheffing niet door de beugel kon. Op papier betaalden spaarders en beleggers belasting over hun rendement, de inkomsten uit sparen en beleggen dus, maar in de praktijk was dit niet zo. De fiscus veronderstelde een bepaald 'fictief' rendement, waarover belasting afgedragen moest worden.
Vooral mensen met veel spaargeld, die amper rente kregen, betaalden daardoor belasting over inkomen dat ze helemaal niet hadden. Het voordeel was dat het wel lekker makkelijk uit te voeren was.
Herstelregeling en overbruggingswet
Lang verhaal kort: er kwam een herstelregeling voor mensen die op tijd aan de bel hadden getrokken en er werd een tijdelijke wet ingevoerd om de problemen te tackelen totdat er een nieuwe wet ingaat waardoor je alleen nog maar belasting betaalt over het daadwerkelijke rendement.
Maar ook voor die tijdelijke wet gebruikt de Belastingdienst nog fictieve rendementen, die weliswaar veel meer in lijn zijn met het gemiddelde rendement op spaargeld of beleggingen, maar nog altijd oneerlijk kunnen uitpakken.
De Hoge Raad oordeelde daarom dat belastingplichtigen de mogelijkheid moeten hebben om te bewijzen dat hun rendement lager is dan waar de Belastingdienst mee rekent en kauwde vast voor hoe dat rendement bepaald moet worden. Die regels van de Hoge Raad zijn nu in een wet gegoten.
Die is wel eerlijk, vindt de Raad van State, maar eigenlijk niet uitvoerbaar. Maar veel keuze heeft de politiek niet, want het moet van de rechter.
"De Afdeling onderkent dat de wetgever maar beperkte ruimte heeft om in aanvulling op de door de Hoge Raad gestelde vuistregels de bepaling van het werkelijke rendement vorm te geven", schrijft de belangrijkste wetgevingsadviseur van het kabinet.
Vijf rode vlaggen
De Belastingdienst had zelf ook al een zogenoemde uitvoeringstoets gedaan voor de wet, en kwam tot de vrij unieke situatie dat er vijf rode vlaggen bij geplaatst werden. Het vergt te veel van burgers, de systemen kunnen het niet aan, het is moeilijk te handhaven, fraudegevoelig én erg complex.
Niet zo gek, want de verwachting is dat miljoenen belastingaangiften sinds 2017 in aanmerking komen voor aanvullend rechtsherstel. Daarvoor moeten mensen dus veel gegevens aanleveren en dat moet allemaal geanalyseerd worden, om te kijken of mensen inderdaad recht hebben op een terugbetaling.
1757 extra banen
De Belastingdienst heeft wel een standaardformulier gemaakt, maar gebruik daarvan is niet verplicht. Naar schatting zullen minimaal 80.000 belastingplichtigen op 'ongestructureerde wijze' hun tegenbewijs aanleveren, waardoor het allemaal nóg veel ingewikkelder wordt.
Om al die tegenbewijzen te controleren zullen er naar verwachting 1757 extra voltijdsbanen nodig zijn. Door de krappe arbeidsmarkt wordt dat als 'nagenoeg onhaalbaar' ingeschat.
In de soep
De kans is dan ook zeer reëel dat het allemaal in de soep loopt, en niet uitvoerbaar is. "Als de tegenbewijsregeling niet doenbaar en uitvoerbaar is, draagt deze uiteindelijk niet bij aan rechtsherstel voor betrokkenen. Het dilemma waar de wetgever voor staat, is vrijwel onoplosbaar", is de buitengewoon sombere samenvatting van de Raad van State.
Die suggereert nog wel een aantal wijzigingen in de wet om sommige zaken wat eenvoudiger te maken zodat de kans op procedures kleiner wordt, maar veel zoden aan de dijk zet dat niet.
Staatssecretaris Tjebbe van Oostenbruggen (Financiën) is al bij al toch tevreden met het advies, laat een woordvoerder weten. Hij erkent dat de tegenbewijsregeling 'flink wat vraagt' van de Belastingdienst, maar benadrukt ook dat de fiscus werkt aan maatregelen om de hersteloperatie in goede banen te leiden.