Grote methaanlekkages steeds beter opgespoord vanuit de ruimte

Want voordat de exacte bron kan worden achterhaald en via de Verenigde Naties actie kan worden ondernomen tegen de lekkages van het supersterke broeikasgas, zijn sommige daarvan alweer voorbij. 

Terwijl het bij een aantal van die methaanlekken toch gaat om een klimaatimpact vergelijkbaar met wat tienduizend auto's een heel jaar lang uitstoten, stelt het Nederlands Instituut voor Ruimteonderzoek SRON.

Olie- en aardgaswinning

Methaan is een veel sterker broeikasgas dan CO2, en daarmee een grote bron van zorg. Het komt vooral vrij in de veeteelt en bij de winning van olie en gas. Ook vuilstortplaatsen en moerassen zijn bekende methaanbronnen. 

Koe Berta stoot minder methaan uit dan haar soortgenoten en dat is goed nieuws:

Maar vooral bij de winning van olie en gas vinden grote onbedoelde lekkages plaats. Daarom is anderhalf jaar geleden een wereldwijd alarmeringssysteem opgezet, om deze lekken vanuit de ruimte te kunnen vinden. Inmiddels zijn er honderden methaanlekkages gerapporteerd.

Het systeem waarmee dat gebeurt heet MARS, ofwel Methane Alert and Response System. Nederland speelt hierbij een grote rol, vanwege het Nederlandse satellietinstrument Tropomi. Al sinds Tropomi ruim zeven jaar geleden de ruimte werd ingeschoten, wordt dagelijks de wereldwijde luchtkwaliteit en methaanuitstoot in kaart gebracht.

Methaanpluimen

Wekelijks maakt onderzoeksinstituut SRON een overzicht van de grootste methaanpluimen. Met kleinere satellieten, die een hogere resolutie hebben, kan daarna de precieze bron worden opgespoord. De VN licht vervolgens de verantwoordelijke bedrijven en overheden in.

Maar deze procedure is tijdrovend. Geregeld is de lekkage al voorbij, voordat de precieze bron kon worden gevonden om de verantwoordelijken aan te kunnen spreken. Door voortaan gebruik te maken van nog weer andere satellieten, veelal weersatellieten, kan sneller actie worden ondernomen. 

Hier zie je een methaanlozing bij een gasleiding in Kazachstan op 23 september 2024. In minder dan 4 uur werd vanaf 4 locaties in totaal ruim 1.5 kiloton methaan uitgestoten.

"In sommige gevallen weten bedrijven of overheden niet eens dat er zoveel methaan ontsnapt", vertelt onderzoeker Tobias de Jong van SRON. Dan is het ook in het belang van de bedrijven zelf. Want wat niet weglekt, kan als aardgas worden verkocht.

Tienduizend auto’s

Soms ook gaat het volgens De Jong op één dag om veel meer methaan dan door bedrijven of overheden zelf wordt gerapporteerd voor een heel jaar. 

"In het Amerikaanse Oklahoma bijvoorbeeld zagen we op twee dagen een pluim, waarbij ruim 400 ton methaan werd uitgestoten. De eerdere jaarlijkse gerapporteerde uitstoot op die locatie was lager dan ieder van deze pluimen."

Snelle mogelijkheid om opwarming tegen te gaan

De laatste jaren gaat er steeds meer aandacht uit naar methaan, omdat dit broeikasgas relatief snel afgebroken wordt. Terwijl CO2 tot honderden jaren in de atmosfeer blijft, is methaan na ongeveer tien jaar weer verdwenen. Als het dus lukt om de methaanuitstoot te verminderen, heeft dat een veel sneller verkoelend effect. 

Vermindering van methaanuitstoot wordt daarom als een van de snelste mogelijkheden gezien om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Bijna 160 landen, waaronder Nederland, hebben afgesproken om op korte termijn de uitstoot van methaan tegen te gaan. 

In het afgelopen half jaar zijn met behulp van de nieuwe methode al zo’n 50 belangrijke methaanlekken opgespoord. De onderzoekers zagen bijvoorbeeld een grote methaanpluim in Kazachstan.

Dat bleek om een gaslozing uit een pijpleiding te gaan, waarbij ruim 1,5 kiloton methaan de lucht in werd geblazen. De klimaatimpact daarvan is hetzelfde als de jaarlijkse uitstoot van tienduizend auto’s. Ook werd een grote pluim gezien, afkomstig uit een gaspijpleiding in Bulgarije. 

Laaghangend fruit

Het betreft vaak landen ver weg. Maar, zegt De Jong, geregeld gaat het ook om landen waar wij aardgas van kopen. "Daarmee heeft het dus ook impact op onze eigen footprint." Binnen de EU worden slechts sporadisch lekkages vanuit de ruimte gezien. Al blijven installaties op bijvoorbeeld de Noordzee buiten zicht, omdat zeewater vaak te donker is om goed te kunnen meten.

Het aanpakken van de lekken is eigenlijk laaghangend fruit, waar bedrijven zelf ook belang bij hebben, vertelt Bram Maasakkers, eveneens van SRON. "Het gaat toch eigenlijk om het weggooien van je eigen waardevolle gas."

Toch is er nog veel te winnen bij het daadwerkelijk stoppen van de lekkages. "We zien die lekken in de hele wereld", zegt Maasakkers, "en er zijn al een paar succesverhalen bij de aanpak ervan in verschillende landen." Maar het echte dichten van de lekken gaat nog niet zo gemakkelijk als de opsporing ervan.