Gemeenten kunnen gevolgen klimaatverandering nauwelijks bijbenen

RTL Nieuws vroeg alle 342 gemeenten in Nederland waar ze tegenaanlopen met zogenoemde klimaatadaptatie. Denk daarbij aan het aanleggen van waterbergingen voor tijden van droogte, het creëren van ruimte om overstromingen op te vangen en het planten van bomen om hittestress tegen te gaan.

Die onvermijdelijke aanpassingen strijden om aandacht en letterlijk om ruimte, met andere belangrijke opgaven van gemeenten. En het kan tot grote problemen leiden.

Dat het dilemma hoog op de agenda staat, blijkt wel uit de uitgebreide reacties van 170 gemeenten. Zij maken zich zorgen over het aanpassen van hun gemeenten aan klimaatverandering. Dat komt omdat ze ook meer huizen moeten bouwen (zegt 55 procent van de gemeenten) en tegelijkertijd een gebrek aan ruimte hebben (zegt 56 procent). 

Lastige keuzes

Bovengronds moeten gemeenten in de praktijk lastige keuzes maken: komt er een huis of een waterberging? En komt er een parkeerplek of een boom?

Onder de grond ligt het vol met kabels en riolering. Het aantal kabels neemt alleen maar verder toe door de energietransitie, waardoor bomen niet kunnen wortelen. Ook blijkt duidelijk uit het onderzoek dat er lang niet in alle gemeenten genoeg geld is voor klimaatadaptatie.

"Over het algemeen is het zo dat de Nederlandse winters steeds natter worden", zegt klimaatspecialist Heleen Ekker. "En de zomers steeds droger. Maar als het dan een keer regent in de zomer, dan kan er ook een veel grotere bak water ineens naar beneden komen."

Deze weerextremen bezorgen buurten en woningbezitters serieuze problemen. Droogte kan leiden tot scheuren in funderingen en verzakkingen, waterproblemen tot ongezonde huizen met schimmel. En daar zijn veel huizen niet op gebouwd.

Woonwijk in Enschede overstroomt

De gemeente Enschede worstelt ook met dit soort keuzes. Zo moet de gemeente vaak lang puzzelen waar het een waterberging kan aanleggen, zegt projectleider Peter Dijkstra van de gemeente Enschede. "Want je hebt natuurlijk veel meer andere functies die je kwijt moet in een straat of in een woonwijk."

In Enschede ligt de honderd jaar oude wijk Pathmos in een lager gelegen stuk. Dat levert problemen op bij piekbuien.

Bovendien zijn in de gemeente Enschede vorige eeuw veel natuurlijke beken gedempt. Die zorgden voor een natuurlijke afwatering, maar verdwenen tussen 1900 en 2000.

"Inmiddels is de gemeente druk bezig om een deel van deze beken weer terug te brengen", vertelt Dijkstra. Zo moeten de wijken beter beschermd zijn tegen hevige piekbuien die door klimaatverandering kunnen voorkomen.

Afgelopen zomer ging het in Enschede helemaal mis. Door een zomerse hoosbui liep een hele woonwijk onder. De wijk werd uiteindelijk zelfs onbewoonbaar. 

In deze video vertelt bewoonster Christa, die haar huis kwijt is, over deze heftige dag:

Gemeenten zijn zich steeds bewuster van de gevolgen van klimaatverandering, blijkt uit het onderzoek. Zij geven aan dat klimaatadaptatie belangrijk is en dat ze er hard mee aan de slag zijn. 

Zo hebben alle gemeenten de afgelopen tien jaar al een stresstest gedaan. Daarbij zijn de knelpunten wat betreft klimaatadaptatie in kaart gebracht. Veel gemeenten doen mee aan een nieuwe ronde testen, geven ze aan in ons onderzoek. De reden: snel veranderende omstandigheden en nieuwe inzichten. 

Liever parkeerplek of goedkope woning

Toch blijven gemeenten de afweging tussen klimaataanpassingen en woningbouw ingewikkeld vinden, ziet ook Hasse Goosen, directeur van Stichting CAS, dat klimaatadaptie onderzoekt. "Het gevoel van urgentie is er ook. Maar de verleiding blijft ook bestaan om toch te kiezen voor die parkeerplek en die goedkope woning. Dus die afweging, ja, daar moeten we toch ook als overheden bij helpen dat daar verstandige besluiten genomen worden?" 

Goosen: "Wat we moeten voorkomen is dat er gekozen wordt voor de korte termijn, wat ervoor zorgt dat op de langere termijn schades gaan ontstaan. Je wilt die rekening niet doorschuiven naar de toekomst. En daar speelt de overheid een belangrijke rol in."