50 miljard voor defensie: waar halen we dat geld vandaan?

Allereerst geeft Nederland al het nodige geld uit aan defensie. In 2025 is dat ruim 22 miljard euro. Dat is net boven de 2 procent van het bbp, de huidige NAVO-norm. 

Wil Nederland die 5 procent halen, dan moet er dus nog zo'n 28 miljard euro bij. Een substantieel bedrag voor de begroting.

De Nederlandse overheid heeft traditioneel drie manieren om aan geld te komen. Dat zijn meer inkomsten genereren door het verhogen van de belastingen, zelf minder uitgeven door te bezuinigen, of door de staatsschuld te laten oplopen. Hoe zou dat in de praktijk uitpakken?

1. De belastingen verhogen

Wil je 28 miljard euro ophalen, dan zou je bijvoorbeeld de eerste belastingschijf van de inkomstenbelasting met 7,6 procent kunnen verhogen. Een nadeel is wel dat de economie dan ook op een lager pitje gaat draaien, en dat is niet per se wenselijk.

Een andere manier om die 28 miljard bij elkaar te sprokkelen is via de btw. In dat geval zou het huidige tarief van 21 procent dan wel verhoogd moeten worden naar bijna 30 procent. 

2. Heel stevig bezuinigen

Naast het verhogen van belastingen, kan er ook bezuinigd worden. Maar voor die 28 miljard staat de regering voor moeilijke en rigoureuze politieke keuzes. De eerste is de zogenoemde kaasschaafmethode: elk ministerie levert een fors bedrag in. Dat betekent wel dat je op alle fronten minder kan doen. Dus minder zorg, minder onderwijs, minder politie. 

Daarbij is die 28 miljard euro ook relatief gezien een enorm bedrag. Dit jaar geeft de Rijksoverheid in totaal 457 miljard euro uit, en komt er 425,1 miljard euro binnen aan belastingen.

In onderstaande grafiek kun je zien aan welke ministeries we het meeste geld uitgeven. 

Zo geven we in 2025 ruim 114 miljard euro uit aan zorg. Als je 28 miljard van dat budget zou willen halen, dan ben je dus een kwart kwijt. Naar onderwijs gaat ruim 53 miljard, dus in dat geval zou je ruim de helft moeten inleveren.

3. De staatsschuld verhogen

Alle landen van de eurozone hebben afgesproken dat we niet te veel schulden maken. Het begrotingstekort van ook Nederland mag daardoor niet groter zijn dan 3 procent van het bbp. Dan geef je namelijk al meer geld uit dan er binnenkomt. 

Daarnaast mag de zogenoemde schuldquote (de verhouding tussen de schulden van de overheid en de totale economische productie van een land) maximaal 60 procent van het bbp zijn. Nederland zit daar nog ruim onder: voor 2025 is de Nederlandse overheidsschuld geraamd op 46,6 procent van het bbp. 

In onderstaande grafiek zie je dat Nederland ruim onder die 60 procent blijft in tegenstelling tot andere Europese landen. Griekenland, Italië, Spanje en Frankrijk zitten er dik boven. 

Het laten oplopen van de staatsschuld is dus een mogelijkheid, maar het heeft ook een keerzijde. Je moet de rekening uiteindelijk altijd terugbetalen, of anders zadel je volgende generaties op met deze schuld.

Defensie-uitgaven leveren ook iets op

Aan de andere kant kan geld uitgeven aan defensie ook iets opleveren voor de Nederlandse economie. Daarbij is van belang dat van die 5 procent is 3,5 procent bestemd voor defensie-uitgaven zoals wapens en munitie. De overige 1,5 procent mag ook worden uitgegeven aan het versterken van cruciale infrastructuur, zoals wegen en bruggen en cyberveiligheid. Daar profiteert iedere Nederlander van.

Dan de defensie-industrie zelf. Op dit moment blinkt de Nederlandse defensie-industrie uit in radar- en sensortechnologie, maar importeren we het meeste defensiematerieel uit het buitenland. Zo vloeit het gros van het defensiegeld weg. 

Volgens onderzoekers van de Rabobank is het van belang om straks een groot deel van het extra geld aan defensie te investeren in Europese bedrijven. Om zo ook de eigen defensie-industrie te verbreden en versterken. Het voordeel daarvan is dat we minder afhankelijk zijn van import uit landen zoals de Verenigde Staten, Zuid-Korea en Israël. 

Eerder maakte we nog een video over het tekort aan materieel. Samen met twee deskundigen zochten wij uit waar de grootste tekorten zitten. 

Volgens de onderzoekers duurt het wel enige tijd voordat alle economische baten tot wasdom komen. In het begin zorgen hogere lonen voor defensiepersoneel nog voor economische groei. Maar die groei neemt op termijn af, omdat de belastingen moeten worden verhoogd of er dus stevig moet worden bezuinigd om het hogere defensiebudget te financieren. 

Daarom is het van belang dat de overheid een goed uitgevoerde investeringsstrategie kiest die leidt tot een 'structureel hogere productiviteit, wat resulteert in een blijvend grotere en sterkere economie', concluderen de onderzoekers.

Tweede Kamerverkiezingen 29 oktober

Het is duidelijk dat het nieuwe kabinet voor moeilijke keuzes staat. Op 29 oktober zijn de Tweede Kamerverkiezingen. Het kabinet dat daarna aantreedt, krijgt een hoop werk hoe het nieuwe huishoudboekje van de overheid er straks uit komt te zien.