Nieuwbouw verlamd door bezwaarmakers, politiek wil mogelijkheden inperken
Rechtszaken tegen woningbouwplannen zorgen voor jarenlange vertraging, terwijl ze nauwelijks verandering brengen. Steeds meer politieke partijen willen daarom de bezwaarmogelijkheden inperken. Het verlies van uitzicht, een reden waar boze omwonenden nog vaak naar grijpen, moet bijvoorbeeld aan banden, zeggen kenners.
"De Afdeling stelt voorop dat er geen recht bestaat op een blijvend vrij uitzicht." Het is een zinnetje dat je regelmatig tegenkomt in vonnissen van de Raad van State, het hoogste rechtsorgaan van Nederland. De plek waar veel woningbouwplannen liggen te wachten op goedkeuring.
Toch proberen omwonenden regelmatig om nieuwbouw tegen te houden op grond van dat verlies aan uitzicht: van Groningen, waar op de plek van een oude hoefijzerfabriek 139 woningen moeten komen, tot aan Gelderland, waar in het plaatsje Winssen teleurgestelde buren bezwaar maken tegen een nieuwe wijk van 400 woningen.
Vrij uitzicht weg
"Die mensen hebben soms dertig, veertig jaar lang vrij uitzicht gehad", zegt wethouder Sijmen Versluijs. "Ze weten ook al jaren dat er gebouwd gaat worden, maar op het moment dat het dan ook echt gaat gebeuren, snap ik best wel dat ze dat niet leuk vinden."
Volgens emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling Friso de Zeeuw van de TU Delft zouden nieuwe huizen twee tot drie jaar sneller gebouwd kunnen worden als de bezwaar- en beroepsprocedures worden ingeperkt. Op een gemiddelde bouwtijd van tien jaar, van tekening tot sleuteloverdracht, is dat een flinke winst.
"Vroeger dacht men, als je plan maar goed genoeg is en je iedereen de kans geeft om iets te zeggen, dan verdwijnen de bezwaren vanzelf. Maar die naïviteit zijn we nu voorbij."
Eerder dit jaar zat De Zeeuw een commissie voor die adviezen gaf om de woningbouw te versnellen, en het inperken van bezwaarmogelijkheden bleek hierin een belangrijke rol te kunnen spelen.
Minder bezwaarmogelijkheden
Veel politieke partijen beloven in hun verkiezingsprogramma's om bezwaar maken moeilijker te maken. 'Woningzoekenden boven bezwaarmakers', belooft GroenLinks/PvdA bijvoorbeeld.
D66 wil dat niet de rechter, maar de gemeenteraad de bezwaren van omwonenden gaat afhandelen, waardoor lange procedures voorkomen moeten worden. De PVV wil bezwaarprocedures tijdelijk schrappen, als het bestemmingsplan van een gebied al vast ligt.
Weg met uitzicht
Het CDA noemt zelfs specifiek dat het afgelopen moet zijn met bezwaar maken tegen het verlies van uitzicht. "We verhogen drempels voor bezwaar en beroep die uitsluitend zijn gebaseerd op beperkt individueel nadeel, zoals verlies van uitzicht", aldus het verkiezingsprogramma van het CDA.
De Zeeuw beaamt dat argumenten zoals het verlies van uitzicht sowieso geen reden zouden moeten zijn om naar de Raad van State te kunnen gaan.
"Veel mensen denken, we proberen het gewoon. Maar we hebben in Nederland geen recht op uitzicht, de gemeente bepaalt waar het groen blijft, en waar gebouwd wordt. Dus daarvoor zou je geen twee jaar vertraging moeten kunnen veroorzaken bij de Raad van State."
Compensatie
Ook de stapeling van bezwaarmogelijkheden is wethouder Versluijs uit Beuningen een doorn in het oog. "Je kunt nu bezwaar maken tegen het omgevingsplan, maar je kunt ook weer bezwaar maken tegen de omgevingsvergunning die wordt verleend. Je kunt misschien ook nog wel bezwaar maken tegen een kapvergunning", zegt Versluijs die dat liever ingeperkt ziet.
Volgens Versluijs zou er ook een landelijke regeling kunnen worden bedacht om omwonenden te compenseren voor het verlies van uitzicht. Het voordeel is dan dat het bouwproces er niet door vertraagd wordt, en projectontwikkelaars de kosten van uitzichtverlies kunnen incalculeren.
Beroepsprocedure duurder
Een ander advies van De Zeeuw: het verhogen van de kosten om naar de Raad van State te stappenn, is inmiddels omarmd door de politiek. De griffierechten voor een procedure tegen een woningbouwplan gaan voor omwonenden omhoog naar 500 euro, voor organisaties is dat 1000 euro. Dat is een ruime verdubbeling van de kosten ten opzichte van nu.
Wat De Zeeuw betreft, had dit zelfs nog wel hoger gekund. "Je wil een soort nadenkdrempel opwerpen, zodat bezwaarmakers zelf gaan overwegen of het wel zin heeft wat ze doen. Een financiële prikkel helpt daarbij."
Een groot deel van het woningtekort kan in één klap worden opgelost, zo zie je in onderstaande video.