Vorige verkiezingen tienduizenden ongeldige stemmen: dit zijn de valkuilen
De verkiezingsuitslag belooft spannend te worden. GroenLinks-PvdA, PVV en VVD liggen samen aan kop, en het spant erom wie de grootste wordt. Dus kan elke stem vandaag het verschil maken. Toch gaan er elke verkiezingen duizenden stemmen verloren omdat ze ongeldig worden verklaard. "Je potlood móét rood zijn."
Nu er een nek-aan-nekrace gaande is tussen de drie koplopers, is het extra belangrijk om een geldige stem uit te brengen. Een klein verschil kan immers grote consequenties hebben.
Hoewel het invullen van een stembiljet eenvoudig lijkt, gaat het in de praktijk vaak mis. Bij de vorige verkiezingen in 2021 waren er 22.652 ongeldige stemmen (0,22 procent van het totaal). De keer daarvoor, in 2017, ging het zelfs om 31.539 ongeldige stemmen (0,3 procent).
Wanneer ongeldig?
Een stem wordt volgens de Kiesraad ongeldig verklaard als je meer dan één vakje aankruist. Ook is het verboden om een pijl te zetten naast een vakje, in plaats van het vakje aan te kruisen.
Een tekstje schrijven op je stembiljet is in principe toegestaan. "Als je 'zakkenvullers' schrijft en een vakje aanvinkt, is het biljet gewoon geldig", vertelt Frans-Jozef van den Nieuwenhuijzen, voorzitter van stembureau De Rode Rik in Vught. "Je mag er ook gerust een smiley opzetten."
Maar het stembiljet mag niet herleidbaar zijn. "Als iemand onderaan bijvoorbeeld 'meneer Jansen' schrijft, is de stem ongeldig. De tekst mag ook niet verwijzen naar iemand op het stembureau."
Eén hokje inkleuren
Ook móét je een hokje inkleuren. "Als je op het biljet schrijft: 'Ik kies voor die en die' zonder een hokje aan te kruisen, dan is je stem ongeldig." Pas ook op dat je het vakje netjes inkleurt. "Loopt het krabbeltje door naar de stem eronder dan hebben we een probleem, want dan is niet duidelijk op wie er gestemd is. Ook dan is de stem ongeldig."
Een eigen potlood, pen of stift meenemen naar het stemhokje is toegestaan, maar die moet wel rood zijn. "Dat schrijft de Kieswet voor", vertelt Noumidia Massaoudi van ProDemos aan Editie NL. "Hier is voor gekozen omdat het een opvallende kleur is. Rood is goed zichtbaar en dat maakt het tellen makkelijker. Bovendien is de kleur moeilijk uitwisbaar."
Fout gemaakt
Heb je een fout gemaakt? Zet dan geen kruis door het vakje dat je hebt aangevinkt, want ook dat maakt je stem ongeldig. Je mag in dat geval een nieuw biljet aanvragen op de plek waar je stemt. "Om fraude te voorkomen mag dat niet vaker dan één keer", aldus Nassaoudi.
Als je er vandaag achterkomt dat je je stempas niet kan vinden, ben je helaas te laat. "Tot gisteren 12.00 uur kon je een nieuwe aanvragen bij de gemeente."
