Omstanders filmen reanimatie Heerlen: waarom doen mensen zoiets?

De agenten in Heerlerheide kregen opdracht naar een plek te gaan waar een reanimatie gaande was. Eenmaal ter plaatse namen ze de reanimatie over en probeerden ze met een AED de hartslag weer op gang te brengen. "Ik denk dat het voor alle omstanders toch wel duidelijk moet zijn geweest dat het slachtoffer in behoorlijke medische nood was", schrijft een van de agenten op Facebook. 

"Tot onze grote verbazing, en eigenlijk ook weer niet, zien wij dat enkele omstanders op korte afstand staan te filmen", vervolgt de agent. "Wij vinden dat echt schandalig."

Sensatie

Als mensen in zo'n situatie besluiten te filmen, dan komt dat door een bepaalde behoefte aan sensatie, denkt sociaal psycholoog Jan-Willem van Prooijen. "Het is een beetje: kijk eens wat ik heb meegemaakt. Een soort van manier om je te profileren naar de buitenwereld. Het is niet zozeer op het slachtoffer gericht."

Daar kan gedragsdeskundige Hanneke de Bruin zich in vinden. "Ik denk niet dat ze heel bewust filmen om iemand schade te willen toebrengen, maar misschien meer met het idee: dit is spannend, dat moet ik delen."

Kopieergedrag

Ook denkt ze dat kopieergedrag een rol speelt wanneer meerdere mensen al staan te filmen. "Wanneer je anderen iets ziet doen, stop je zelf met nadenken. Je kopieert het gedrag van de ander."

Van Prooijen beaamt dat. "Mensen zijn kuddedieren. Als allemaal mensen hun telefoon pakken om te filmen, dan ontstaat er een soort norm dat dat oké is om te doen."

Omgaan met gebeurtenis

Naast sensatiezucht vindt De Bruin het aannemelijk dat filmen een manier is om met de situatie om te gaan. "Je wordt geconfronteerd met iets wat niet alledaags is, het roept iets bij je op. Filmen is een manier om jezelf houding te geven." Zo geven mensen het ook een plekje. "Vroeger vertelde je het door als je iets meemaakte, nu kan je het doorsturen."

Sociale media spelen er ook een rol bij, veronderstelt de gedragsdeskundige. "Je kunt alles filmen en eenvoudig delen. Zo kun je jezelf in de belangstelling zetten", vertelt ze. "Sociale media zijn ingericht op het vangen van die aandacht."

Doorn in het oog

Wat de reden ook is dat iemand filmt, dat dit gebeurt is hulpverleners een doorn in het oog. Zo filmden meerdere automobilisten onlangs nog een reanimatie op de A12. En bestuurders in juli vorig jaar namen de nasleep van een ongeluk op de A2 op. De politie is niet blij met dit soort perikelen, onder meer omdat het de verkeersveiligheid in het geding kan brengen.

Maar soms ontstaan ook levensgevaarlijke situaties voor het slachtoffer, bijvoorbeeld omdat mensen in de weg lopen om te kijken of filmen. 

Bystander-effect

Op zo'n moment kan een omstander eigenlijk niks bijdragen. Ze vinden het soms dan ook moeilijk om zichzelf houding te geven in zo'n 'ingewikkelde situatie', zegt psycholoog Gijs Coppens. "Mensen weten dan niet goed wat ze moeten doen en hebben de neiging om passief te worden, dat heet het bystander-effect. Filmen is ook een soort passieve houding die mensen zichzelf geven in een complexe situatie."

Om te voorkomen dat dit gebeurt, denkt Coppens dat het op zo'n moment goed is om concrete opdrachten uit te delen. "De één vraag je er bijvoorbeeld bij om te helpen, de ander om 112 te bellen. En als iemand filmt, vraag je om dat niet te doen. Dat doe je om mensen uit hun passiviteit te halen."

'Schaam je diep'

De deskundigen zijn het erover eens dat het in elk geval niet fatsoenlijk is tegenover een slachtoffer. Dat benadrukken ook de wijkagenten uit Heerlerheide op hun Facebook: "Je moet je voorstellen dat iemands man, vrouw, neef of tante daar ligt. Hoe haal je het in je hoofd om dan iemands leed te filmen, of wat dan ook? Schaam je diep."

De man die werd gereanimeerd, is met spoed naar het ziekenhuis gebracht door de ambulance. Hoe het met hem is afgelopen, is onduidelijk.