Treinreizigers op station achterlaten vanwege overuren? In Nederland mag het niet

Hoewel het verhaal van de treinmachinist wenkbrauwen doet fronzen, heeft de man in dit geval geen regels overtreden. Een dienst bedraagt dan wel 8 uur, maar machinisten in Spanje mogen om veiligheidsredenen maar 5 uur achter elkaar een trein besturen. In Nederland zou dit gedrag echter reden kunnen zijn voor ontslag, zegt arbeidsrechtadvocaat Suzanne Meijers.

Goed werknemersschap

"Natuurlijk mag je niet zomaar je werk laten liggen", zegt Meijer. "Want je hebt je rechten, maar je hebt ook je plichten. Je kan niet zeggen: 'Ik gooi de deur achter me dicht en ik loop weg.' Je hebt immers ook nog zoiets als 'goed werknemersschap'."

"Dan kan je niet zomaar mensen duperen of je werkgever in een kwaad daglicht stellen. Je moet dan op z'n minst proberen vervanging te regelen, bijvoorbeeld." De gevolgen van werk weigeren zijn ook niet mals. "Dit zou in Nederland zelfs reden kunnen zijn voor ontslag, want je creëert een onveilige situatie. Ik zou me zelfs voor kunnen stellen dat er sprake is van verwijtbaar handelen."

Trein nooit achterlaten

Ook bij spoorvakbond VVMC zijn ze verbaasd om de actie. "Ik moet eerlijk zeggen: toen ik het las, dacht ik eerst dat het een grap was. Wie verwacht nou dat iemand zoiets zou doen?", zegt woordvoerder Irene Csik.

"In Nederland kan het niet, sowieso omdat er regels zijn dat je de trein nooit alleen achter mag laten. Veiligheid staat altijd voorop. Ik ga er van uit dat dat geldt voor elke spoorvervoerder. Je bent daar voor de reizigers en wil een goed product afgeven. Dat is ook je baan: je krijgt ervoor betaald en volgens mij heeft elke machinist als verantwoordelijkheid om dat goed te doen."

Ook voor machinisten op het Nederlandse spoor gelden specifieke regels. "Hier mag je maximaal drie uur achter elkaar in een trein zitten", gaat Csik verder. "Daarna heb je twintig minuten rusttijd, dat is om de concentratie te behouden. Veiligheid staat voorop, dus je moet zorgen dat je gewoon veilig van A naar B komt, dat is het allerbelangrijkste."

"Stel je nou voor dat je van tevoren of tussendoor merkt dat het niet goed gaat, dan moet je meteen naar de bel trekken. Dan wordt er wat geregeld. Je wordt daar ook op getraind: je hebt een verantwoordelijkheid naar de mensen die in de trein zitten."

Verantwoordelijkheid nemen

Het incident in Spanje is voor Csik dan ook ondenkbaar. "Je heb niet alleen een verantwoordelijkheid over je huis en werk, maar ook over jezelf en je medemens", gaat ze verder. "Je kan niet zomaar een trein neerzetten en zeggen: 'Ik heb genoeg overuren gedraaid en ik ben klaar mee'. Dan had je de verantwoordelijkheid moeten nemen om het vooraf te zeggen. Dat zijn de regels die we hier hebben."

In de wet

Maar ondanks de vele regels in ons land, zijn je rechten en plichten bij overwerken niet per se in de wet opgenomen, legt advocaat Meijers uit. "Wat je vaak ziet is dat er wel iets over in het CAO of de arbeidsovereenkomst staat. Staat het in het CAO, dan geldt het voor de hele bedrijfstak."

"Meestal staat er in een CAO dat incidenteel overwerk niet wordt niet vergoed, dus is het iets dat er een beetje bijhoort en een manier van de werkgever om zich in te dekken. In zo'n geval wordt er van je verwacht dat je dat doet, zonder extra salaris."

Dat betekent niet dat werknemers altijd aan het kortste eind trekken. "Het wordt anders als je het regelmatig doet. Of op een andere manier dan het staat opgenomen." In de arbeidstijdenwet is in ieder geval vastgelegd hoeveel uur je maximaal per dag mag werken.

Arbeidsinspectie

Voor werknemers van 18 jaar of ouder is dat maximaal 12 uur per dag en 60 uur per week. Maar dat laatste geldt niet voor iedere week. Over een periode van 4 weken mag een werknemer gemiddeld 55 uur per week werken en over een periode van 16 weken gaat het om gemiddeld 48 uur. Bovendien moet rusttijd hierbij ingerekend zijn. 

"Op het moment dat je werkgever je echter écht extreem laat overwerken en je niet krijgt uitbetaald, kun je een klacht indienen bij de arbeidsinspectie."