Bijen kunnen kanker opsporen, en dat is niet het enige
Honingbijen kunnen longkanker ruiken. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek. De onderzoekers hebben de bijen zelfs aangeleerd om verschillende typen kankercellen te herkennen. Vanwege dit uitzonderlijke reukvermogen zijn bijen op verschillende manieren in te zetten.
Het reukvermogen van de bij is door de vele miljoenen jaren heen sterk geëvolueerd, vertelt Aria Samimi, oprichter van InsectSense. "Door dat sterke reukvermogen is het voor bijen makkelijker om voedsel, water en paringspartners te vinden."
Bijen communiceren zelfs door middel van geur. "Als ze bijvoorbeeld een bloem vinden, doen ze een soort dansje waardoor er geur wordt blootgesteld aan andere bijen. De bijen uit de korf kunnen de geur volgen en zo uiteindelijk de bloem vinden, zelfs op kilometers afstand."
Het trainen van de bijen
Dat bijen zo goed kunnen ruiken, gebruiken we nu ook als mensen in ons voordeel. De Amerikaanse onderzoekers zetten bijen dus in om longkanker op te sporen, maar Samimi trainde ze met InsectSense om corona te kunnen ruiken. "We gaven de bijen kleine covid-samples en suikerwater als beloning. Als we een sample gaven zonder covid, dan volgde er geen beloning."
Hij gaat verder: "Op deze manier gingen de bijen suiker associëren met de geur van corona. Hierdoor staken de bijen hun tong uit wanneer ze suiker verwachtten. Na een paar keer herhalen waren de bijen geconditioneerd. Elke keer dat ze een covid-sample roken, staken ze hun tong uit." En zo konden de wetenschappers weer zien dat de bijen corona roken.
Alzheimer en Parkinson
Naast corona en longkanker kunnen bijen bijvoorbeeld ook Alzheimer en Parkinson ruiken. En ook niet-medische zaken, zoals landmijnen in oorlogsgebieden. Dat vertelt Koos Biesmeijer, bijendeskundige en wetenschappelijk directeur bij Naturalis. "Je hebt veel verschillende geuren en bijen kunnen er heel veel onderscheiden. Dat betekent dat je bijen ook kunt trainen op alle geuren die je kan bedenken."
Dat uitzonderlijke reukvermogen hebben trouwens wel meer insecten, zegt Biesmeijer. "Mannetjes kunnen ook vrouwtjes vinden door naar feromonen te zoeken." Dat zijn chemische geurstoffen die boodschappen kunnen overbrengen naar een lid van dezelfde soort. "Geur is heel belangrijk."
Waarom juist de honingbij nu veel wordt ingezet om ziekten op te sporen? "Een honingbij kan je natuurlijk houden en trainen, dus dat maakt het wel makkelijker om ze in te zetten."
Bijen bij de dokter?
Alle ontwikkelingen op medisch vlak betekenen overigens niet dat de dokter straks een kolonie bijen paraat heeft die bij je kunnen ruiken of je een ziekte hebt. Bij InsectSense proberen ze liever van de dieren te leren en dat te vertalen naar technologie. "We werken momenteel aan een chip die de antenne van insecten nabootst", zegt Samimi van InsectSense.
Want in die antenne van insecten zitten zogeheten receptoren waarmee ze zo goed kunnen ruiken. Hopelijk kan die chip ziekten straks zelfs nog beter detecteren dan bijen, die alleen kunnen detecteren of een persoon ziek is. "Mogelijk kunnen we straks met AI en data ook nog vaststellen hoe ver gevorderd de ziekte is."