Baanbrekend en omstreden: Italië mag bootmigranten naar Albanië sturen
Het was een van de grote beloftes van de Italiaanse premier Giorgia Meloni. Ze zou het aantal migranten dat Italië via zee bereikte, flink terugbrengen. Om dat te bereiken, riep Meloni de hulp in van Albanië. Met succes, want dat land gaat in ruil voor veel geld nu duizenden asielzoekers voor Italië opvangen. Hoewel er veel kritiek is op de deal, kijkt de EU met veel interesse mee.
Wat is er precies afgesproken? Migranten in bootjes die door de Italiaanse kustwacht worden onderschept op de Middellandse Zee, worden straks naar Albanië gebracht. Dat geldt niet voor alle migranten: minderjarigen, kwetsbaren en zwangere vrouwen mogen wel door naar Italië.
Belangrijk: Italië blijft wel verantwoordelijk voor de migranten en bouwt ook de opvangcentra. Albanië vangt ze alleen op. De Italiaanse autoriteiten beoordelen vervolgens of de migrant een verblijfsvergunning krijgt. Als dat het geval is, mag diegene alsnog naar Italië komen. Maar als een verblijfsvergunning niet wordt verleend, wordt de migrant vanuit Albanië teruggestuurd naar het land van herkomst.
Bootmigranten weren
In ruil voor de migrantenopvang krijgt Albanië over de komende vijf jaar 600 miljoen euro. Daarvoor hoopt Italië uiteindelijk per jaar 36.000 migranten in Albanië te kunnen stallen. Het is voor premier Meloni een eerste stap om het aantal bootmigranten in Italië terug te brengen.
Afgelopen jaar bereikte nog 155.000 duizenden migranten via de zee Italië - anderhalf keer zoveel als het jaar voor. Op het eiland Lampedusa kwamen er op een dag zelfs 5000 migranten aan en dat leidde tot grote problemen:
Door duizenden migranten per jaar onder te brengen in Albanië wil Meloni haar verkiezingsbelofte inlossen. Toch klinkt er binnen en buiten Italië ook kritiek op haar deal.
Zorgen over omstandigheden
Ondanks dat de migranten in Albanië verblijven, vallen ze dus nog wel volledig onder de verantwoordelijkheid van Italië. Het land runt daarmee als het ware een asielcentra buiten de eigen landsgrenzen, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen.
Daarmee zijn er zorgen hoe de omstandigheden in deze centra zullen zijn. Klaassen: ''Omdat Italië verantwoordelijk is, blijft het land richting de migranten gebonden aan het EU recht en daarmee alle mensenrechtenverplichtingen. Maar het land heeft een slechte reputatie op het naleven van die verplichtingen. Ze zijn zelfs meerdere keren veroordeeld voor overtredingen.''
De vraag doemt bijvoorbeeld op welk land er ingrijpt als er zich problemen in de centra voordoen. Klaassen: ''Alleen de toekomst kan ons vertellen of de omstandigheden in de centra zullen voldoen aan alle verplichtingen, maar ik ben er niet positief over.''
Een tweede probleem kan volgens Klaassen gaan spelen bij migranten wiens verblijfsvergunning wordt afgewezen en terug moeten naar het land van herkomst.
Klaassen: ''Die landen werken vaak niet mee om iemand terug te nemen. Een migrant dreigt dan vast te komen zitten in het opvangcentrum. Als Albanië dan ook zegt 'we laten je niet toe' dan is er sprake van detentie in zo'n centrum en dat mag niet volgens het Europese Hof.''
Maar er zijn er niet alleen zorgen. Italië is het eerste land dat een officiële deal heeft om de asielopvang uit te besteden aan een non-EU land. Dat wekt veel interesse van de andere landen, die met migratieproblemen kampen. Bijvoorbeeld door Duitsland, dat met veel interesse naar dit soort deals kijkt.
Italië hoopt nog dit voorjaar klaar te zijn met de bouw van de asielcentra in Albanië en dan ook meteen de eerste migranten naar Albanië te kunnen sturen.