Verboden arbeid: jonge maaltijdbezorgers te laat aan het werk
Pizza's, sushi en hamburgers worden op grote schaal thuisbezorgd door kinderen van 15 jaar. Hoewel we de jonge koeriers overal op straat en aan onze deur zien, is dit volgens de wet verboden, zeggen deskundigen.
Uit een steekproef van RTL Nieuws blijkt dat veel eettenten de 15-jarige maaltijdbezorgers ook structureel na zeven uur ’s avonds inzetten. En dat mag al helemaal niet.
De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid bevestigt het beeld uit ons onderzoek. Na het lezen van de resultaten uit de steekproef zegt de inspectie dat ze vaker en strenger gaan controleren.
Na 19.00 uur werken in strijd met de wet
15-jarigen mogen na 19 uur ’s avonds niet werken. Dat is in strijd met de Arbeidstijdenwet. Maar uit steekproeven van RTL Nieuws, in het midden van het land, blijkt dat het inzetten van deze jongeren na dat tijdstip veelvuldig gebeurt. Bij eettenten in Amersfoort, Utrecht, Bussum en Hilversum worden deze jongeren gewoon ingezet. In sommige gevallen tot 22 uur ’s avonds.
De Inspectie SZW, de vroegere Arbeidsinspectie, bevestigt de trend: "Er worden steeds meer maaltijden bezorgd, ook door steeds jongere werknemers." Inspecteur-generaal Marc Kuipers: "We gaan intensiever controleren." Staatssecretaris Van Ark (Sociale Zaken) laat weten dat zij na dat extra toezicht van de Inspectie besluit of meer maatregelen nodig zijn.
Kuipers roept ook ouders op na te denken over hun verantwoordelijkheid: "Ik maak me zorgen over al die jongeren. Het is een keuze of je je kind zo aan het verkeer laat deelnemen, onder deze omstandigheden. Terwijl ze niet alle risico’s en gevaren kunnen overzien."
Strafrechtelijk onderzoek na dood 15-jarige maaltijdbezorger
De maaltijdbezorging door jongeren werd actueel door het dodelijk ongeluk van een 15-jarige in Utrecht. Onder leiding van het Openbaar Ministerie (OM) is de Inspectie SZW een strafrechtelijk onderzoek gestart, zo zeggen zij tegenover RTL Nieuws. Omdat de jongen werkte na 19 uur, is sprake van een strafbaar feit.
Uit het onderzoek blijkt verder dat bedrijven sowieso vaak 15-jarigen inzetten voor het bezorgen van maaltijden. Veel bedrijven adverteren ermee, in hun zoektocht naar personeel. Koeriers krijgen soms stukloon. De jongeren die RTL Nieuws sprak, geven allemaal aan dat zij onder tijdsdruk werken, omdat het eten snel moet worden afgeleverd. Bij sommige eettenten krijgen jongeren ‘bonuspunten’, als ze zo snel en zo veel mogelijk bestelopdrachten uitvoeren.
'Bestuurlijke lafheid'
Het ministerie wijst op de regels voor 'kinderarbeid'. 15-jarigen mogen alleen zogenoemde ‘lichte arbeid’ verrichten. Als sprake is van tijdsdruk, het verrichten van ‘betalingen’, tezamen met deelname aan druk verkeer, 'kan er sprake zijn van gevaarlijk werk en dat is verboden voor kinderen van 15 jaar', aldus een woordvoerder.
Die uitleg van de wet is veel te slap, zegt arbeidsrechtdeskundige Harry van Drongelen. Hij werkte als ambtenaar mee aan de wet. De bestelopdrachten voor 15-jarigen zijn volgens hem sowieso verboden. "Het is heel simpel. Een 15-jarige mag geen maaltijdbezorger zijn omdat er een risico op ongelukken is. Bedrijven overtreden dus de wet. Het is beboetbaar, en strafbaar als er ongelukken gebeuren. Het is bestuurlijke lafheid om hier niet tegen op te treden. Het is tijd dat de inspectie, justitie en de minister dat wel gaan doen."
Kinderarbeid: nee, tenzij
Om jongeren te beschermen tegen uitbuiting en zwaar werk, zijn er regels voor wat wel en niet mag. Het uitgangspunt voor kinderen onder de 16 is ‘nee, tenzij’. Jongeren van 13 tot en met 15 mogen alleen ‘lichte arbeid’ doen, zo staat in de Arbeidstijdenwet.
Er is geen sprake van lichte arbeid bij werken onder tijdsdruk (“psychosociale arbeidsbelasting”), kassawerkzaamheden, het tillen van meer dan 10 kilo, werk waarbij beschermingsmiddelen moeten worden gedragen, of gevaarlijke apparatuur. Kortom, werk mag voor jongeren niet te zwaar zijn, geen gevaar opleveren, en niet schadelijk zijn voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Deze regels staan in de Nadere regeling kinderarbeid.
Volgens het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is bij de ‘bestelopdrachten’ van jonge maaltijdbezorgers sprake van een ‘extra risico’ door de deelname aan het verkeer, ‘waardoor het geen lichte arbeid meer genoemd kan worden’.
Haagse bronnen zeggen tegen RTL Nieuws dat er tussen ministerie en Inspectie discussie is over de regels. De Inspectie kan moeilijk uit de voeten met het criterium tijdsdruk. "Het is juridisch heel lastig om dat vast te stellen, en werkgevers aan te pakken", zegt een bron. "Het is een politieke uitspraak wat wel en niet lichte arbeid is. Hoe houd je daar toezicht op?" zegt een andere bron.
De Inspectie SZW zei eerder dat het toezicht op maaltijdbezorging door jongeren geen prioriteit heeft. Inmiddels roept de Inspectie de politiek op om na te denken of de leeftijdsgrens voor maaltijdbezorgers omhoog moet. "Het is goed om erover na te denken welke leeftijd je zou moeten hebben om op deze manier aan het verkeer deel te nemen", zegt inspecteur-generaal Kuipers.
Uit de laatste gegevens van de Inspectie, over 2017, blijkt dat in 29 onderzoeken naar kinderarbeid 42 overtredingen van de Arbeidstijdenwet zijn vastgesteld. Het gaat dan vooral om jongeren die na 19.00 uur werken. Werkgevers kunnen een waarschuwing krijgen van de Inspectie. Of een boete, die kan oplopen tot 12.600 euro.
Uit onderzoek van RTL Nieuws bleek afgelopen zaterdag dat er wekelijks twee maaltijdbezorgers betrokken zijn bij een ongeluk. In meer dan de helft van 116 gevallen, moesten zij met de ambulance naar het ziekenhuis worden gebracht. De PvdA heeft inmiddels opheldering gevraagd aan het ministerie van Sociale Zaken en wil dat de jongeren beter worden beschermd.