Bart en Daniëlle kwamen om het leven door xtc, hun families komen nu in actie

De 23-jarige Brenda van Helvoirt uit Tilburg ziet zichzelf die bewuste zomeravond van 2016 nog zitten met haar broer Bart op de bank. "Bart kwam rond tien uur terug van een avondje met vrienden en heeft nog wat gedronken met mijn ouders en mij. Hij ging wat eerder naar bed." 

Gerommel en gebonk

Vanuit de zolderkamer horen Brenda en haar vader opeens rare geluiden. Gerommel en gebonk. "Dat gebeurde wel vaker, dus schreeuwde mijn vader: 'Bart, hou eens op'. Dat gebeurde niet, dus ging mijn vader kijken."

"Het gaat helemaal niet goed. Kom hier!, schreeuwde mijn vader toen. Bart lag tussen twee matrassen in, spartelde wild en sloeg en schopte in het rond. Hij maakte met zijn benen fietsbewegingen. Het was helemaal mis met hem."

Dood 

Brenda belt 112. "De hele straat stond blauw van ambulances en politieagenten", zegt ze. "Zijn lichaamstemperatuur was boven de 42 graden. Ambulancemensen zijn heel lang met hem bezig geweest op zijn kamer. In het ziekenhuis is hij nog drie kwartier gereanimeerd. Hij had ook nog een epileptische aanval gehad."

Nog dezelfde avond overlijdt Bart. "Toen ik in het ziekenhuis aankwam, stonden mijn ouders bij de ingang van de spoedeisende hulp. Bart was al overleden. Het is nog altijd zo onwerkelijk. Het ene moment zit je naast je broer op de bank, een paar uur later is hij er niet meer." 

Brenda en haar ouders kunnen 1,5 uur afscheid van Bart nemen. Daarna wordt hij naar een politiemortuarium gebracht. "Drie dagen lang is hij daar onderzocht." De officiële doodsoorzaak wordt pas in oktober duidelijk. "Een verhoogde dosis MDMA in zijn bloed, de werkzame stof in een xtc-pil. Waarschijnlijk had Bart meerdere pillen op."

Hoge koorts, hoge hartslag

De dochter van Nicolette Koopen, Daniëlle, overkomt drie dagen na de dood van Bart hetzelfde. Voor de duidelijkheid: Bart en Daniëlle kenden elkaar niet, hun families kregen na hun overlijden contact met elkaar.   

Nicolette wordt die avond van 23 juli gebeld dat het niet goed gaat met haar dochter. In het ziekenhuis blijkt dat Daniëlle niet meer aanspreekbaar is. Ze heeft 42,7 graden koorts, haar hartslag is 168.

'Ze was gewoon weg'

Een paar dagen later, op 26 juli, overlijdt Daniëlle in de armen van haar moeder. Ze is 21 jaar geworden. "De apparaten waar ze aan lag, werden knopje voor knopje uitgezet. Zoals je dat weleens in films ziet. Ik zag haar hartslag naar beneden gaan: 135, 130, 125... En weg was ze. Gewoon weg, dood."

Hoeveel xtc Daniëlle precies op had, waar ze dat deed en met wie, zal waarschijnlijk nooit duidelijk worden. "Haar beste vriendinnen waren net als ik stomverbaasd dat ze gebruikt had: 'Daniëlle? Die was zo anti'."

Niets voor niets zijn geweest

Hun dood mag niet voor niets zijn geweest, vinden de nabestaanden van Daniëlle en Bart. Nicolette zette daarom de stichting Team Daniëlle op. Op 19 augustus organiseert die stichting een fietstocht waar Brenda en haar vriend ook aan meerijden. Van Parijs naar Velserbroek. 

"Met die tocht willen we geld ophalen", zegt Nicolette.  "We willen de ernst en de gevolgen van het gebruik van xtc onder de aandacht brengen", vult Brenda aan.

Het geld gaat Nicolette onder meer gebruiken voor een magazine: Twenty One, de leeftijd waarop zowel Daniëlle als Bart overleed. "In het magazine komen verhalen van nabestaanden die iemand zijn verloren door xtc. Maar ook van mensen die xtc gebruiken en daarover vertellen. Ook komen deskundigen aan het woord."

Voorlichten 

Om het aantal doden omlaag te brengen, moeten we voorlichten, voorlichten en voorlichten, zegt Nicolette. "Ik zou graag een beleid willen waarbij we vanaf 12 jaar verplicht jongeren gaan voorlichten over xtc via e-learning. Daar ligt ook een taak voor onze staatssecretaris Paul Blokhuis, met wie ik binnenkort weer een gesprek heb."

Nicolette geeft na het overlijden van haar dochter voorlichting op middelbare scholen. "Ik laat foto's van Daniëlle zien. Van toen ze nog gezond was, en foto's van haar levenloze lichaam in een kist. Ik roep niet dat leerlingen niet moeten gebruiken, wel hoop ik dat ze bewust worden van de gevaren."

Totaal verrast

Ook Brenda vertelt haar omgeving wat haar broer Bart is overkomen. "Wat mensen ermee doen, moeten ze zelf weten. Maar dan ben je in ieder geval gewaarschuwd."

Haar broer had waarschijnlijk meerdere pillen op. "We wisten niet dat hij weleens gebruikte. Ik was kort voor zijn dood nog met hem naar een festival geweest en had niets door. Maar een vader van een vriend van Bart, zei me op een bewuste avond: 'Had-ie weer drugs op?'"

Boos

Brenda is een tijd boos geweest. Vooral op zichzelf. "De laatste jaren waren Bart en ik steeds meer naar elkaar toegegroeid. Ik heb mezelf lang voorgehouden dat ik zijn dood had kunnen voorkomen als ik had geweten dat hij af en toe een pilletje gebruikte. Dat schuldgevoel is er soms nog steeds." Maar ze is ook realistisch: "Dat is ook makkelijk praten achteraf. Hij heeft er uiteindelijk zelf voor gekozen om die pillen te slikken op zijn slaapkamer. Ik weet dat ik dit niet had kunnen voorkomen."

Oververhitting

Nicolette heeft via de stichting veel contact met nabestaanden. Van hen hoort ze nare verhalen. "De manier waarop je dood kunt gaan aan de drugs is vreselijk. Het lichaam raakt zo oververhit dat organen stuk voor stuk uitvallen en mensen op een niet-humane manier sterven."

Ook de gevolgen voor de nabestaanden zijn afschuwelijk. "Ik ken van twee gezinnen een ouder die zelfmoord heeft gepleegd omdat hij het verlies van zijn kind niet kon verwerken."

Landelijke registratie

Volgens de officiële cijfers sterft jaarlijks een handjevol mensen aan de gevolgen van xtc. "Maar ik ken al zoveel voorbeelden, die cijfers liggen vermoedelijk veel hoger. Dat komt ook om er geen verplichte landelijke registratie is van drugsgerelateerde sterfgevallen. Zelfs als er vermoedens zijn dat drugs een rol spelen, wordt niet altijd forensisch onderzoek gedaan naar de doodsoorzaak." Het Trimbos-instituut bevestigt dat het daadwerkelijke aantal niet bekend is.  

Daarom hopen Nicolette en Brenda dat de overheid het verplicht gaat stellen om drugsdoden te registreren. "Dan krijg je pas de eerlijke cijfers", zegt Brenda. Nicolette: "Nu hebben we geen totaal geen idee hoeveel mensen hieraan overlijden. Dat moet echt veranderen."

Jellinek: jongeren nieuwsgierig naar drugs

"Het is inderdaad niet duidelijk hoeveel mensen er jaarlijks aan de gevolgen van xtc overlijden", zegt Tom Bart van verslavingsinstelling Jellinek. "Volgens de officiële getallen zijn er jaarlijks zo'n 20 sterfgevallen, maar dat cijfer is niet representatief. Dat komt omdat het niet altijd makkelijk vast te stellen is waaraan iemand is overleden. Soms is een onderliggend probleem de reden dat iemand is overleden, bijvoorbeeld een hartafwijking. Vanwege de privacy zijn ziekenhuizen ook niet verplicht om drugsdoden te registreren", zegt de preventiewerker.

Een kwart pilletje kan voor gevaarlijke situaties zorgen, zegt Bart. "Daarom is ons advies: als je geen risico wilt lopen, gebruik dan geen drugs. Er is weleens iemand overleden na een kwart pilletje, maar dat is zeer uitzonderlijk. Hoe meer MDMA, hoe groter de kans op risico's. MDMA is de stimulerende stof in de xtc en zorgt ervoor dat de hartslag omhoog gaat, de lichaamstemperatuur stijgt en organen harder gaan werken. De laatste jaren bevatten pillen steeds meer MDMA; van 80 milligram per pil in 2009 naar 170 milligram tegenwoordig."

De nabestaanden van Danielle en Bart pleiten voor meer voorlichting over xtc. Het Jellinek voorziet daar al in. "We doen veel aan voorlichting. Maar wel aan mensen die al gebruiken of al problemen hebben. We geven geen standaard voorlichting op middelbare scholen omdat dat een averechts effect heeft. Jongeren worden juist nieuwsgierig naar het gebruik van de drugs."