'Bombardement Nederlandse F-16 zorgde voor 70 burgerdoden in Irak'

Dat zeggen bronnen tegen de NOS en NRC. Door het bombardement zou een complete wijk in Hawija zijn verwoest. Hawija ligt in de Iraakse provincie Kirkoek.

Nederland maakte in 2015 onderdeel uit van de internationale coalitie in de strijd tegen terreurorganisatie IS.

'Verschillende veiligheidsbelangen'

Het ministerie van Defensie wil de berichten niet bevestigen. Het is al jaren beleid om niets te zeggen over specifieke luchtaanvallen. "U zult begrijpen dat dit een zorgvuldig proces is, waarbij de wens om transparant te zijn moet worden afgewogen tegen deze verschillende veiligheidsbelangen."

De Tweede Kamer is eerder wel op de hoogte gebracht van het bombardement. Daarbij werd gemeld dat er 'zeer waarschijnlijk' burgerslachtoffers waren gevallen. Aantallen werden niet genoemd. Het Openbaar Ministerie constateerde dat er geen strafbare feiten waren gepleegd (zie kader).

Raad van State

RTL Nieuws is al langer bezig om het ministerie van Defensie tot meer openheid te dwingen over luchtaanvallen. De Raad van State, het hoogste rechtscollege van Nederland, bepaalde in mei 2018 dat Defensie niet bekend hoeft te maken welke IS-doelen ze in Irak hebben aangevallen en hoeveel slachtoffers er door de Nederlandse bommen zijn gevallen.

Andere landen zoals de Verenigde Staten, Australië en Groot-Brittannië geven wel beelden en andere details vrij van hun aanvallen. 

Volgens de NOS heeft het Amerikaanse ministerie van Defensie bevestigd dat bij de aanval, in de nacht van 3 juni 2015, zeventig burgers om het leven zijn gekomen.

'Voortaan openhartiger'

Het Nederlandse kabinet laat weten niets te willen zeggen over de Nederlandse luchtaanval. Defensieminister Ank Bijleveld zegt wel voortaan te willen proberen openhartiger te zijn over burgerslachtoffers die door Nederlandse aanvallen zijn gevallen.

Over het bloedige bombardement in Irak hoopt de minister 'op niet al te lange termijn' meer te kunnen zeggen, als dat mogelijk is. Openheid moet de veiligheid van bijvoorbeeld militairen en hun families niet in de waagschaal brengen, benadrukt de minister.

"We kijken op dit moment heel serieus naar de haalbaarheid om transparanter te zijn over onze luchtaanvallen in relatie tot burgerslachtoffers", zegt Bijleveld. Ze besluit daarover nog voor het eind van het jaar. Meerdere partijen in de Tweede Kamer dringen al langer aan op meer openheid over burgerdoden.

OM: geen strafbare feiten gepleegd

Sinds het begin van de inzet in oktober 2014 hebben Nederlandse F-16's 2100 missies uitgevoerd, waarbij meer dan 1800 keer wapens zijn ingezet.

Het Openbaar Ministerie (OM) onderzocht vier gevallen om te kijken of hier strafbare feiten waren gepleegd.

1. Het eerste geval was de aanval op de autobommenfabriek. De minister schreef hier eerder over: "Na de aanval vonden secundaire explosies plaats waardoor een aantal andere gebouwen in de omgeving werden vernietigd. In de IED-fabriek (de autobommenfabriek, red.) bleken later veel meer explosieven te hebben gelegen dan vooraf bekend was of kon worden ingeschat. Het is zeer waarschijnlijk dat bij deze aanval burgerslachtoffers zijn gevallen."
2. In het tweede geval is een vermeend hoofdkwartier van ISIS aangevallen. "Achteraf bleek het een woonhuis te zijn. Nadien is vastgesteld dat de coalitie inlichtingen die hebben geleid tot het identificeren van het doel onjuist waren. Voorafgaand en tijdens de inzet waren er voor de F-16-vliegers geen indicaties dat de informatie onjuist was. Bij deze aanval zijn burgerslachtoffers gevallen."
3. Het derde geval ging om een aanval op een gebouw. "Uit beelden van de cockpit blijkt dat onverwachts een passerende auto in de blast range van een bom is gereden. Hierbij zijn mogelijk burgerslachtoffers gevallen."
4. Bij het vierde geval stond de zogenoemde targeting pod van een F-16 verkeerd afgesteld. "Bij de inzet van het wapen is een onbewoond gebouw geraakt dat naast het eigenlijke doelwit stond. Hierbij zijn geen burgerslachtoffers gevallen."

Het OM zag in bovenstaande gevallen geen aanleiding voor een vervolgonderzoek.