Het was enorm prijzig en het duurde bizar lang: 'Maar de JSF was het waard'
Bijna een hele generatie is ermee opgegroeid: het eeuwig lijkende gesteggel over de aanschaf van de Joint Strike Fighter. Maar dat is over. De luchtmacht neemt vandaag de eerste van de 46 aangekochte straaljagers in gebruik. "Er waren strubbelingen, maar dat was het wel waard."
Daarmee heeft Nederland met de F-35 Lightning II, zoals de straaljager eigenlijk heet, eindelijk de opvolger van de vertrouwde F-16 binnen. En dat was nodig, zegt vliegtuigdeskundige Peter Wijninga. "De insteek is van begin af aan geweest om geen traditioneel vliegtuig te bouwen. Maar echt vooruit denken: hoe gaat oorlog zich ontwikkelen? Het is een heel bijzonder vliegtuig geworden."
Een nacht ijs
De Nederlandse regering is bepaald niet over een nacht ijs gegaan. Al in 1996 komt het balletje aan het rollen als het kabinet besluit dat de F-16's, waarvan de eerste in 1979 werd aangeschaft, op termijn moeten worden vervangen. Naar verwachting zijn de straaljagers rond 2010 niet meer geschikt, wordt gesteld.
Vijf jaar later komt het ministerie van Defensie met een vergelijking tussen mogelijke opvolgers. De JSF komt als beste uit de bus. Een jaar later doet Nederland officieel mee aan het JSF-project, waardoor Nederlandse bedrijven kunnen meewerken aan de bouw ervan.
Duurste militaire aankoop ooit
So far, so good. Maar dan het langdurige geëmmer over geld. Aanvankelijk wordt geschat dat de overheid en bedrijven 800 miljoen euro moeten investeren. Dat bedrag stuit al op verzet. Maar het valt in het niet bij de uiteindelijke kosten: ruim 5 miljard euro. Daarmee is de JSF de duurste militaire aankoop uit de Nederlandse geschiedenis. Elk toestel kost zo'n 66 miljoen euro, 73 miljoen dollar.
Ook worden geen 85 straaljagers meer aangeschaft, en ook geen 56, zoals daarna lange tijd het plan zou zijn, maar 'slechts' 37. Dit voorjaar werd bekend dat het kabinet toch nog 9 extra F-35's gaat aanschaffen, waarmee het totaal op 46 komt.
Ceremonie
De Joint Strike Fighter landt vandaag op Vliegbasis Leeuwarden. Om dat te vieren, komt er een ceremonie waarvoor 2200 mensen zijn uitgenodigd, onder wie honderden omwonenden.
Ook zijn er spottersplekken voor mensen die de straaljager willen zien. Om 15.00 komt de JSF overvliegen.
Dit jaar worden in totaal 8 straaljagers geleverd. De laatste al aangekochte straaljager komt in 2023.
Aan de andere kant, zeggen verschillende deskundigen, je krijgt er wel wat voor terug. "In een wereld met bijvoorbeeld Rusland die steeds actiever worden, moet je een solide defensie in stand houden. En dat doe je niet met verouderde vliegtuigen", zegt luchtvaartdeskundige Hans Heerkens van de Universiteit van Twente. "De JSF is veel moderner. Opties die de F-16 niet had, zijn ingebouwd in de JSF."
Sensoren
De sensoren worden geroemd waardoor onder meer gronddoelen met een veel nauwkeurigere precisie kunnen worden geraakt. Groot voordeel is ook dat het toestel veel minder zichtbaar is, waardoor je makkelijker onzichtbaar kunt blijven voor radar.
Toch is Heerkens eerlijk. Toen de F-16's werden gepresenteerd, voelde hij opwinding. "Dat was revolutionair voor die tijd. Hoe die straaljagers gemaakt waren, het was prachtig. Maar die glans heeft de JSF voor mij niet. Het is absoluut een goed en heel modern vliegtuig, de beste keuze die Nederland had kunnen maken. Maar het vliegtuig is ook degelijk en er is wel heel erg lang over gesproken."