Nieuwe wet psychische hulpverlening: dit moet je weten
Vanaf 1 januari kent ons land een nieuwe wet voor mensen met psychische problemen. Deze nieuwe behandelwet regelt dat de patiënt zelf meer regie houdt, de familie meer betrokken wordt en dat alles gedaan wordt om verplichte opname te voorkomen.
En dat kan betekenen dat je in je eigen huis verplicht kan worden tot behandeling of medicatie. Om te laten zien wat er nog meer verandert, en wie de veranderingen het meest gaan merken, geeft RTL Nieuws antwoord op vier belangrijke vragen over de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz).
Wat is het doel van de wet?
De nieuwe wet is er vooral op gericht om zo veel mogelijk verplichte opnames te voorkomen. Psychiatrische patiënten waarbij het risico op gevaar voor de patiënt zelf of de naasten groot is, kunnen verplicht worden opgenomen in een instelling. De Wvggz probeert met zorg op maat en een groter beroep op de familie dergelijke opnames te verminderen.
"Alles draait om verplichte zorg te voorkomen", vertelt kinder- en jeugdpsychiater Renate Floor- Siebelink van het UMC. "De wet zet in op meer maatwerk, en het onderzoek naar alle mogelijke vormen van verplichte zorg, zodat geforceerde opname niet nodig is."
Voor wie geldt de wet?
De Wvggz regelt de rechten van mensen die te maken hebben met verplichte zorg vanwege een psychische aandoening. In officiële termen: voor mensen bij wie een psychische stoornis leidt tot gedrag dat 'ernstig nadeel' veroorzaakt. En dan is het risico dat:
- de patiënt zichzelf of anderen in (levens)gevaar brengt
- de veiligheid van de patiënt bedreigd wordt, al dan niet onder invloed van een ander
- het gedrag van de patiënt zo hinderlijk is dat het agressie bij anderen oproept
- de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is
GGZ Nederland schat op basis van cijfers over het aantal verplichte opnames in 2018 dat ongeveer 24.000 mensen dit jaar te maken krijgen met de nieuwe wet. De Wvggz geldt overigens niet voor mensen met een verstandelijke beperking of dementie.
Verwarde personen
De term ‘verwarde personen’ wordt gebruikt voor alle E-33 meldingen die bij de politie binnenkomen. Dat zijn er ongeveer 90.000 per jaar. Onder deze groep vallen psychiatrische patiënten, maar bijvoorbeeld ook mensen met dementie, verslavingsproblematiek of een verstandelijke beperking.
Het aantal mensen met psychiatrische problematiek binnen de E33-meldingen verschilt per regio. Op basis van schattingen ligt het gemiddelde aantal tussen de 30 procent en 60 procent van alle E33-meldingen. Een paar procent van deze groep komt in aanmerking voor gedwongen opname. (GGZ)
Wat zijn de grootste veranderingen?
De positie van de patiënt is in de nieuwe wet flink versterkt. Met een eigen plan van aanpak en een zorgkaart heeft de patiënt tijdens de periode van verplichte zorg meer invloed op het traject. De patiënt heeft het recht om aan te geven welke zorg en behandeling de voorkeur heeft. Bovendien kan hij worden bijgestaan door een vertrouwenspersoon.
Ook familieleden en relevante naasten zijn in de Wvggz meer betrokken bij de beslissing of verplichte zorg nodig is. "Zo moeten hulpverleners verplicht de familie zien en spreken", aldus Floor- Siebelink. "Het persoonlijke netwerk krijgt een officiële rol. Als hulpverleners na een verkennend onderzoek bijvoorbeeld zeggen: 'behandeling of opname is niet nodig', dan geeft de nieuwe wet de familie de optie alsnog zorg aan te vragen."
Tot slot: in de oude situatie kwamen psychiatrische patiënten pas na een geforceerde opname in aanmerking voor bijvoorbeeld verplichte medicatie en controles thuis, vrijheidsbeperking of toezicht op de persoon. Nu is een opname geen eis meer voor zulke vormen van verplichte zorg.
Wat zijn de risico's van de nieuwe aanpak?
De uitvoering van de wet zorgt voor extra belasting op de hulpverleners. Met name voor de psychiaters. En dat terwijl de sector kampt met grote personeelstekorten. Ook brengt de uitvoering van de wet meer administratieve lasten met zich mee.
Directeur Veronique Esman van GGZ Nederland: ''Desondanks doen we ons uiterste best om de wet goed en zorgvuldig in te voeren, al weten we dat het complex is en dat we tijdig moeten evalueren en bijsturen als zaken niet goed gaan.''
Jeroen Zwaal, die zelf meerdere psychoses heeft gehad en meedacht over de wet, is hoopvol maar kritisch. "Echt luisteren naar de patiënt om een crisis te voorkomen is de geest van deze wet. Maar dat hangt af van de uitvoerders; gaan zij echt luisteren? Want alleen dan voorkom je een crisisopname, of erger. En daar moeten we heen."