Gaat Iran een kernwapen maken? 'In een oorlog zouden ze kansloos zijn'

1. Wat is het atoomakkoord precies?

De wereld heeft al lange tijd het vermoeden dat Iran in het geheim een kernwapen ontwikkelt. Iran ontkende dit altijd. Het land heeft een nucleair programma, maar zegt dit voor vreedzame doeleinden te gebruiken. "Er is nooit officieel bewijs gevonden dat Iran bezig is met een kernwapen. Toch waren er schimmigheden rondom hun programma", vertelt kernwapenexpert Sico van der Meer tegen RTL Nieuws. Zo werd jaren geleden opgemerkt dat Iran veel meer uranium had dan nodig zou zijn. Met uranium kan een kernwapen gemaakt worden.   

Verschillende landen achten de nucleaire dreiging vanuit Iran reëel. Daarom werd in 2015 het atoomakkoord getekend door Iran, de Verenigde Staten, China, Rusland Groot-Brittannië Frankrijk en Duitsland. Er kwamen extra strenge regels voor Iran rondom het verrijken van uranium. Ook kreeg het land meer controles van het Internationaal Atoomagentschap. In ruil daarvoor werden sancties, die het land eerder opgelegd had gekregen, geschrapt. De wereld haalde opgelucht adem, maar dat was maar voor korte duur. Gisteravond liet Iran weten zich verder terug te trekken uit het akkoord. 

2. Waarom trekken ze zich nu verder terug?

Iran is zich nu stap voor stap uit het akkoord aan het terug trekken, omdat de Verenigde Staten zich in 2018 eenzijdig terugtrokken uit het atoomakkoord en opnieuw zware sancties oplegden. Volgens president Donald Trump is het atoomakkoord dat zijn voorganger Obama sloot zinloos en geen garantie dat Iran van kernwapens afziet.

De sancties van de Verenigde Staten en andere westerse landen leidden tot een grote economische crisis in Iran. Vorig jaar begon Iran al met het schenden van de regels uit het akkoord. Nu wil het land ook meer uranium gaan verrijken. Dat ze dit doen is volgens Sico van der Meer dan ook niet onverwacht. "Iran zegt: wij lijden door de sancties, dus we gaan ons niet meer aan de deal houden." De opgelopen spanningen tussen de VS en Iran de afgelopen dagen helpen daarbij niet mee. 

3. Gaat Iran dan nu een kernwapen ontwikkelen? 

Nee, volgens Sico van der Meer hoeven we ons niet meteen zorgen te maken. "Iran zou wel gek zijn om nu een kernwapen te bouwen." De inspecteurs van het atoomagentschap zijn nog in Iran, dus aan een kernwapen werken zal niet lukken. Bij het kleinste teken dat ze daar mee bezig zouden zijn lopen ze een groot risico.

Toch denken sommige deskundigen dat Iran binnen een half jaar een kernwapen zou kunnen maken, maar van der Meer betwijfelt dat. "Het land ligt onder een vergrootglas. Als ze een kernwapenoorlog met het Westen willen beginnen dan zijn ze kansloos, want ze zijn minder sterk."

4. Waarom dreigen ze dan toch om door te gaan met het verrijken van uranium?

Iran probeert hiermee Amerika en vooral Europa onder druk te zetten. Het land wil af van de sancties en weer kunnen handelen. Maar een heel hard dreigement is het niet. Iran heeft op het wereldtoneel een slechte reputatie en een harde dreiging zou dat alleen maar verergeren. "Iran probeert aan de wereld en de bevolking te laten zien: wij zijn de good guys. Wij willen ons wel aan het akkoord houden, maar Amerika dwingt ons dit te doen. Amerika is de bad guy", zegt Van der Meer. Volgens hem is machtsbehoud het allerbelangrijkste voor Iran. Een wereldoorlog ontketenen zou niet in hun belang zijn.  

5. Kan Europa het atoomakkoord nog proberen te redden?

Europa kan vrij weinig doen. Sinds de Verenigde Staten zich uit het akkoord terugtrokken krijgen landen die handelen met Iran boetes opgelegd. Veel Europese bedrijven durven dus geen zaken te doen met het land. Iran zegt zich weer aan het akkoord te houden zodra de sancties worden opgeheven, maar daar peinst Amerika nu niet over. 

Iran in cijfers

Iran is op Saoedi-Arabië na het grootste land in het Midden-Oosten. Zo past Nederland wel 40 keer in Iran. Er wonen 81 miljoen mensen in Iran, en daarmee heeft het land ook een aanzienlijk leger. In totaal telt de Iraanse defensie 523.000 actieve militairen. Daarnaast zijn er ook nog eens 350.000 reservisten.

De meeste Iraniërs zijn sjiitische moslims, een minderheidsgroep binnen de Islam. Daarom steunt Iran veel sjiitische bondgenoten, zoals bijvoorbeeld terreurorganisatie Hezbollah in Libanon en de Syrische president Assad. Ook levert Iran wapens aan Sjiitische rebellen in Jemen. Op die manier heeft Iran het zelfs in Irak in grote delen voor het zeggen.