Wordt het oorlog? Vijf vragen over dodelijke aanval op Iraanse generaal
De hashtag #WWIII (Wereldoorlog 3) is al de hele dag trending op Twitter. Geven de recente gebeurtenissen in het Midden-Oosten aanleiding om te denken dat het oorlog wordt? Midden-Oosten correspondent Olaf Koens, Amerika-correspondent Erik Mouthaan en arabist Leo Kwarten beantwoorden vijf vragen over de Amerikaanse aanval op een Iraans konvooi, waarbij generaal Soleimani om het leven kwam.
1. Wat is er gebeurd?
Qassem Soleimani, de belangrijkste militair van Iran, is omgekomen bij een Amerikaanse raketaanval. De 62-jarige Soleimani was net geland op het vliegveld van Bagdad in Irak toen zijn auto werd bestookt. Zeven anderen kwamen ook om.
Het Pentagon ziet de aanslag als een 'verdedigende actie' om Amerikanen in het buitenland te beschermen. Daarnaast wil de Verenigde Staten hiermee 'toekomstige Iraanse aanvallen' voorkomen.
2. Wie is Soleimani?
Hij was tot vandaag de leider van de paramilitaire tak van de Iraanse Revolutionaire Garde, de Al Quds-brigade. "Zeg maar gerust de belangrijkste militaire figuur in het hele Midden-Oosten", vertelt Midden-Oosten correspondent Olaf Koens.
"Een mysterieuze strateeg, maar vooral bekend als het kwaadaardig brein achter tal van conflicten. Van Jemen tot Libanon, van Irak tot Syrië." Hij liet wijken en hele steden in Syrië omsingelen en uithongeren. Zo wisten zijn troepen het verzet in Syrië te breken.
Er is een enorme cultus rond hem ontstaan en hij wordt als een held vereerd. Zijn invloed is enorm, vertelt arabist Leo Kwarten. "Begin dit jaar was ik in Iran, en de enige figuur waarvan je foto's ziet - naast ayatolla Khamenei en president Rohani - was Suleimani. Er werd gespeculeerd dat hij wel eens president zou kunnen worden."
3. Wat is de aanleiding?
De raketaanval komt twee dagen na de belegering van de Amerikaanse ambassade in de Iraakse hoofdstad door een Iraanse militie. Betogers gooiden onder meer met stenen. De Amerikaanse ambassadeur en ondersteunend personeel werden geëvacueerd. Het was weer een reactie op een luchtaanval van de Amerikanen in Irak, waar Iraanse militieleden bij omkwamen.
De spanning tussen de Verenigde Staten en Iran zijn de laatste tijd verder toegenomen. Dat begon in 2018 toen president Trump het atoomakkoord met Iran opzegde, zeer tegen de zin van Europa.
Iran voelde zich in het nauw gedreven, en reageerde hierop. Vorig jaar werden olievelden in Saoedi-Arabië, een bondgenoot van de Amerikanen, aangevallen. "Dat was waarschijnlijk een Iraanse actie", vertelt Kwarten. Ook schoot Iran een peperdure Amerikaanse drone uit de lucht.
4. Wat wil Trump hiermee bereiken?
De Amerikanen willen Iran een enorme klap toedienen. Dat is gelukt. De architect en strateeg van Iraanse invloed in het Midden-Oosten is er niet meer. President Trump is vanaf het begin van zijn politieke campagne al zeer kritisch op Iran, vertelt Amerika-correspondent Erik Mouthaan. "Hij vertrouwt het land niet."
Wat op de achtergrond speelt is dat Iran in Irak, Syrië en Libanon de laatste tijd steeds meer voor het zeggen heeft. Koens: "Daarmee hebben ze een soort ‘landbrug’ tot aan de Middellandse Zee. Dat baart een hoop mensen, en vooral de Amerikanen, veel zorgen."
De Amerikanen willen het liefst van de Iraanse machthebbers af, eigenlijk al vanaf het moment toen ze tijdens de Iraanse revolutie in 1979 de leiding grepen. De voormalig nationaal veiligheidsadviseur van Trump, John Bolton, noemde de dood van Soleimani al een 'eerste stap in regimewisseling'.
5. Wordt het nu oorlog?
Het kan bijna niet anders of Iran zal terugslaan. De roep om wraak is groot, de vraag is hoe ver Iran nu durft te gaan. Er zijn in ieder geval tal van opties, vertelt Koens. "Iran zou zich kunnen richten op Amerikaanse basis, op handelsroutes, op schepen en bondgenoten, zoals Israël."
In Den Haag zegt het Ministerie van Defensie dat ze de situatie in en rond de straat van Hormuz, waar Nederland actief is, in de gaten houden. De missie onder leiding van de Fransen gaat vooralsnog gewoon door.
Op Twitter is de hashtag #WWIII trending en wordt druk gediscussieerd of het begin van de Derde Wereldoorlog is aangebroken. Zo'n liquidatie is niet niets, zegt Kwarten, maar hij verwacht geen volledige oorlog. Al staat voor hem vast dat Iran zal terugslaan. "Ze moeten iets terugdoen".
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Of er oorlog komt hangt allemaal af van de reactie van de Iraniërs, zegt Mouthaan. Trumps voorgangers, Bush junior en Obama, waren ook woest op Soleimani’s acties die honderden Amerikaanse levens eisten. Beide presidenten kregen plannen voorgelegd om de generaal uit te schakelen, maar zagen daar uiteindelijk vanaf, uit angst voor oorlog. "President Trump neemt het risico."
Mouthaan houdt er rekening mee dat er geen traditionele oorlog komt, maar een campagne van Iraans geweld tegen Amerikaanse doelen. De voormalige nummer twee van de CIA heeft gezegd aanslagen in de Verenigde Staten niet uit te sluiten.
Volgens Kwarten is Iran vooral gebaat bij het zaaien van chaos in plaats van conventioneel oorlog voeren, omdat Amerikanen militair superieur zijn. Hij verwacht eerder dat Iran de invloed van de Amerikanen in de regio probeert aan te tasten met 'simpele zetten'. Het kan er toe leiden dat een land als Irak nog meer onder invloed van Iran komt te staan, ten koste van de Amerikanen.