De moeder van Lisanne (30) ging dood: 'Mijn vrienden denderden maar door, ik stond stil'

Lisanne was aan het hardlopen met vrouwen van haar moeders leeftijd. Tijdens het rennen praatten de vrouwen over hun ouders, die aan het aftakelen waren. "Mijn moeder was net overleden, en ik wist met haar ziekbed in mijn achterhoofd precíes wat mijn hardloopmaatjes doormaakten. Het enige verschil: zij waren in de vijftig, ik in de twintig", vertelt Lisanne.

Fladderen ging niet meer

Dat rouwen is verdomd grillig, ontdekte ze na het overlijden van haar moeder. "Ik had graag wat langer op haar geleund. Het voelde alsof ik een vogeltje was dat net was uitgefladderd en ineens terug moest naar het nest om te zorgen. Daarna donderde dat veilige nest uit elkaar en moest ik ineens weer fladderen. Ja, dat ging dus niet."

Lisanne was op zoek naar een handleiding, iemand die haar kon vertellen hoe dat nou eigenlijk moest, rouwen. Maar zo'n boek was er niet. Daarom schreef ze zelf over haar persoonlijke zoektocht in 'Je bent jong en je rouwt wat'. Een van de moeilijkste dingen? "Dat iedereen om me heen maar doordenderde en ik niet meekon."

Vangnet kwijt

Verjaardagen vermeed ze bijvoorbeeld. "Daar zaten moeders die nog wel leefden. En dat nonchalante 'alles goed?' als je binnenkomt, wilde ik vermijden." Begrijp haar niet verkeerd, ze is dankbaar dat haar moeder haar volwassen heeft zien worden. "Tegenover mijn moeder op het kerkhof ligt een vrouw van 34 met jonge kinderen. Dat lijkt me helemaal verschrikkelijk."

Toch voelde het alsof ze haar vangnet kwijt was nadat haar moeder was overleden. "Ik was 26 en had wel een relatie, maar geen gezin. Die relatie ging al snel uit. Ik was geen kind meer, maar voelde me ook nog geen volwassene. Ik heb een goede band met mijn vader en broertje, maar mijn moeder, mijn basis, was weg."

Leven weer oppakken

Nadat haar moeder was begraven en de laatste medicijndoosjes en kotsbakjes waren opgeruimd, wilde Lisanne haar leven weer oppakken. Ze ging terug naar haar eigen appartement in de stad en probeerde weer wat te werken. "En toen ging het dus mis. Vriendinnen trouwden, kregen nieuwe relaties, gingen lekker op werk, kregen kinderen. Ik kon helemaal niet meer meekomen."

Lisanne was soms jaloers op mensen die haar verdriet niet hadden, die dat sterfproces niet kenden. "Rouwen is groter dan gemis en verdriet. Het is een mix van onmacht, boosheid en jaloezie. In het begin schrok ik van al die gevoelens. Nu zijn ze er nog wel, maar minder scherp. En ik kan ze beter plaatsen. Ik denk dat dat is wat tijd kan doen in een rouwproces."

Op 14e wees

Waar Lisanne afscheid kon nemen van haar moeder, kon Rick van Aalst (22) dat niet van zijn vader. Hij werd op zijn veertiende wees. "Tot morgen, zeiden we nog tegen elkaar. Ik had zin mijn vader de volgende dag weer te zien. We hadden elkaar die week weinig gesproken."

Helaas kwam die ontmoeting er niet meer. Midden in de nacht klopte de politie op zijn slaapkamerraam, Rick had de deurbel niet gehoord. "Ik was alleen thuis. Mijn zusje was logeren bij een vriendinnetje en mijn vader was bij zijn vriendin. Of ze binnen mochten komen, vroegen de agenten. Ik schrok me kapot."

'Rottigste leeftijd een ouder te verliezen'

"Tieners en jongvolwassen zijn bezig zichzelf te ontdekken en ontplooien. Als een van de ouders wegvalt, wordt dat patroon doorbroken. Je bent ineens (half) wees en hierdoor verandert je rol als kind", vertelt Marieke de Bruijn, psychosociaal therapeut en expert op het gebied van verlies en rouwverwerking. "Het voelt alsof ze er ineens alleen voor staan, terwijl ze daar mentaal wellicht nog niet aan toe waren. Daarom is het de rottigste leeftijd een ouder te verliezen."

Eenzaam proces

Rouwen is ook een vrij eenzaam proces, zegt De Bruijn. "De wereld gaat door, terwijl die voor jou stil lijkt te staan. Het is fijn als vrienden je helpen en steunen, maar uiteindelijk lig jij 's avonds alleen in bed en weet niemand hoe jij je voelt. Wie net een ouder is verloren, hoopt vaak een A4-tje te krijgen met hoe ze moeten rouwen. Zo werkt het niet, elke rouw is anders." 

Het verschilt ook hoe een ouder is overleden. Is er een ziekbed aan vooraf gegaan en kon je afscheid nemen? Of is iemand plotseling overleden. "Het rouwproces begint al zodra je hoort dat je vader of moeder binnenkort overlijdt. Dan gaat een afscheid geleidelijk en kun je je er emotioneel op voorbereiden. Vaak is er zelfs opluchting als het lijden over is. Overlijdt je ouder onverwacht, dan is er vaker sprake van shock of ontkenning. Vergelijk het met geleidelijk het water in gaan of er ingegooid worden. Bij dat laatste tuimel je sneller in een diep zwart gat. Daar is het moeilijker uit te komen."

'Je laat ons toch niet in de steek?'

De politie vertelde hem dat zijn vader was overleden, hij was maar 49 jaar geworden. "Een hartstilstand, zeiden ze. Ik weet niet hoe ik moet omschrijven hoe ik me toen voelde. Ik zat op bed en was verbijsterd. Wie moest ik bellen? Wat moest ik doen? Ik had echt geen idee."

Rick verloor zijn moeder toen hij zes jaar was aan kanker. "Nu was ik allebei mijn ouders kwijt. Ik was niet alleen verdrietig, ook bang. Aan de vriendin van mijn vader vroeg ik: 'Je laat ons toch niet in de steek?' Dat deed ze gelukkig niet. Ze pakte een weekendtas en kwam bij ons wonen. Zij was ons vangnet. Door haar had ik nog hoop dat het ooit goed zou komen."

'Er is altijd iemand die kan helpen'

"Dat mijn vader er ineens niet meer was, maakte het afscheid zwaar. Ik had nog zoveel vragen. Waarom? Hoezo?" Gelukkig zijn Ricks' vrienden er voor hem. En nog steeds praat hij met zijn zusje -'De band is veel hechter geworden'-, vrienden en de vriendin van zijn vader over het verlies als hij daar behoefte aan heeft.

Wat lastig was? Keuzes maken. "Ik haalde mijn middelbareschooldiploma en moest een vervolgstap maken. Normaal praatte ik daar met mijn vader over. Dat kon nu niet meer. Maar ik heb geleerd dat er is altijd iemand is die kan helpen bij een moeilijke keuze. Dat is de vriendin van mijn vader bij wie ik nu woon of mijn vrienden.