Waarom is de e-sigaret zo populair onder jongeren? En zes andere vragen over vapen
Er zijn steeds meer signalen dat het gebruik van een e-sigaret voor jongeren een opstap is naar het roken van tabakssigaretten. Dat meldt het Trimbos Instituut. Zeven vragen (en antwoorden) over het zogenoemde vapen.
1. Wat is er aan de hand?
Het Trimbos Instituut heeft verschillende onderzoeken gebundeld en is tot de conclusie gekomen dat er steeds meer aanwijzingen zijn dat de e-sigaret voor jongeren een 'opstapproduct' is naar tabakssigaretten.
"Uit steeds meer onderzoeken blijkt dat kinderen die een e-sigaret gebruiken, daarna ook gewone sigaretten gaan roken", vertelt arts-epidemioloog Esther Croes van het Trimbos Instituut tegen RTL Nieuws.
2. Is het gebruik van e-sigaretten gevaarlijk?
Daar zijn de tabaksindustrie en artsen het niet met elkaar over eens. Bij een gewone sigaret wordt tabak verbrand. De stoffen die daarbij vrijkomen veroorzaken onder andere (long)kanker en hart- en vaatziekten. Elektronische sigaretten daarentegen verdampen een vloeistof die meestal nicotine en een smaakstof bevat.
Een e-sigaret mist veel van de giftige verbrandingsproducten van tabak, maar in de damp komen wel schadelijke stoffen vrij, zoals nicotine en propyleenglycol, aldus het Trimbos Instituut. Deze damp kan sporen van giftige en kankerverwekkende stoffen bevatten, wat nadelige gevolgen kan hebben voor de gezondheid.
"Je wilt niet dat kinderen kankerverwekkende stoffen binnenkrijgen", zegt Wanda de Kanter, longarts in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis en activist tegen de tabaksindustrie. "En je wilt ook niet dat kinderen verslaafd raken aan nicotine."
Het probleem is dat we op lange termijn te weinig weten over de veiligheid van e-sigaretten, zegt De Kanter. "Het vervelende is dat er iets nieuws op de markt is, waarvan je niet weet of je er op de langere termijn hart- en longschade van kunt krijgen. Bij tabakssigaretten heeft het ook twintig tot dertig jaar geduurd voordat er een epidemie van longkanker ontstond."
In de Verenigde Staten lijden al honderden mensen aan een onbekende longziekte die waarschijnlijk samenhangt met het gebruik van een e-sigaret. Dat betekent niet gelijk dat wij ons ook zorgen moeten maken: Europa heeft hele strikte normen als het gaat om de productie. In de e-sigaretten die ze in Amerika gebruiken, mag bijvoorbeeld veel meer nicotine.
3. Maar, iedereen weet inmiddels toch wel dat ook e-sigaretten slecht zijn?
De meeste volwassenen wel, denkt Croes van het Trimbos Instituut. "Voor jongeren is dat een heel ander verhaal. Die denken vaak dat ze toch niet verslaafd worden of dat het niet zo ongezond kan zijn vanwege de fruitige smaakjes."
"Die smaakjes geven kinderen de indruk dat het een onschuldig product is. Ze denken er niet na over dat in e-sigaretten nog steeds nicotine zit en dat dit een verslavende stof is."
4. Hoeveel mensen roken e-sigaretten?
Gebruikers van de e-sigaret zijn voornamelijk volwassenen die roken, gerookt hebben en/of willen stoppen, en jongeren. In 2018 gebruikte 3,1 procent van de volwassenen in Nederland weleens een e-sigaret, blijkt uit cijfers van het Trimbos Instituut. 4,3 procent gaf aan een voormalig e-sigaret gebruiker te zijn.
Opvallender zijn de cijfers over jongeren. Van de scholieren tussen 12 en 16 jaar in 2017 heeft 27,5 procent ooit een e-sigaret gebruikt en van de mbo- en hbo-studenten tussen de 16 en 18 jaar 44 procent. Precieze cijfers over hoeveel Nederlandse jongeren regelmatig gebruikmaken van de e-sigaret zijn er (nog) niet.
5. Waarom is de e-sigaret zo populair onder jongeren?
Dat komt ongetwijfeld door die smaakjes, zegt Croes. Maar ook door nicotinezout in sommige nieuwe modellen e-sigaretten.
"Nicotine is in het begin vies en zorgt voor een nare kriebel in je keel", zegt Croes."Maar als je het dan verzacht door nicotinezout en een smaakje, dan merk je het niet meer zo erg."
Volgens longarts De Kanter heeft het ook alles met marketing te maken. In Nederland mag voor (elektronische) sigaretten geen reclame worden gemaakt, maar daar vindt de tabaksindustrie creatieve oplossingen voor, zegt De Kanter. "Influencers poseren bijvoorbeeld met e-sigaretten op sociale media. Die marketing is volledig op kinderen gericht."
6. Wat gebeurt er al om het gebruik onder jongeren te ontmoedigen?
Winkels mogen geen (elektronische) sigaretten aan jongeren onder de 18 jaar verkopen. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) doet regelmatig leeftijdschecks door zogenoemde mysteryshoppers in te zetten.
Als winkels toch hun producten aan jongeren onder de 18 jaar verkopen, volgen er boetes. Dat begint bij een boete van 450 euro, maar kan oplopen tot 45.000 euro of sluiting van de winkel.
7. Wat zou er verder nog moeten gebeuren?
Volgens De Kanter zijn er ook positieve ontwikkelingen. Zo staat een meerderheid in de Tweede Kamer achter een plan om de verkoop van sigaretten in tankstations en supermarkten al komend jaar terug te brengen naar nul.
"E-sigaretten mogen dan alleen nog in tabakswinkels worden verkocht. Daar kom je als minderjarige niet zo snel binnen en het aantal verkooppunten gaat drastisch omlaag."
Croes en De Kanter vinden ook dat de fruitige smaakjes verboden moeten worden. "Strengere wetgeving over smaken is belangrijk. Ik stel voor om smaken die jongeren lekker vinden, te verbieden", zegt Croes. Maar mag dat wel zomaar? "Bij tabak is dat al eerder gedaan. Zo gaat menthol er binnenkort uit, andere smaakstoffen zijn al verboden."