Dit kunnen witte mensen doen tegen racisme: 'Erken je eigen bevoorrechte positie'

Voor veel mensen is het lastig om over racisme te praten. Het is een moeilijk en beladen onderwerp. Nu er de laatste dagen veel discussie is over racisme en de rol van onze maatschappij daarin, worstelen veel witte Nederlanders met de vraag hoe ze het wél goed kunnen doen, en hoe ze kunnen helpen in de strijd tegen racisme.

'Surinaams accent nadoen'

Dat blijkt onder andere uit de hashtag #educateyourself, maar ook Chanel Lodik (32) uit Amsterdam merkt dat er veel behoefte is aan informatie. Ze kreeg al op jonge leeftijd te maken met racisme. "Toen ik in de eerste klas van de middelbare school zat, werd het voor de eerste keer duidelijk dat mijn leeftijdsgenoten mij als anders zagen. Jongens uit mijn klas gingen mij nadoen met een Surinaams accent. Maar dat heb ik helemaal niet."

Chanel wist meteen dat dit verkeerd was. "Ik ben toen meteen naar de mentor gegaan, en die heeft het toen heel goed opgepakt. Hij heeft een les gewijd aan racisme en waarom een accent dat anders is dan de jouwe, daar ook onder valt."

Dat ze ook als tiener meteen van zich afbeet, is tekenend voor Chanel, die zich op haar Instagrampagina omschrijft als 'een zwarte vrouw, die voor niemand buigt'. "Ik ben direct, maar niet gemeen. Dat is voor sommigen misschien moeilijk, maar als ik een witte man was geweest, had je dat een mooie eigenschap gevonden."

Gelaagder, subtieler dan het n-woord

Op haar account laat ze zich regelmatig uit over onderwerpen als racisme, seksisme en andere vormen van ongelijkheid. "De laatste dagen krijg ik heel veel vragen over racisme. Bijvoorbeeld van leraren die vragen hoe ze dit soort onderwerpen bespreekbaar kunnen maken in de klas, of mensen die vragen wat ze moeten doen als een collega een racistische opmerking maakt naar een andere collega."

Omdat ze zoveel reacties en vragen kreeg, besloot Chanel dat ze een online masterclass gaat geven. Daarin gaat ze in op de theorie van racisme, onderdrukking en privilige en geeft ze een basis voor mensen die actie willen ondernemen. "Het gaat niet per se om schelden met het n-woord. Vaak is racisme of discriminatie veel gelaagder, subtieler."

'Hee, zwarte piet!'

Ze geeft een paar voorbeelden. "Een paar jaar geleden hadden we een bedrijfsuitje naar Zeeland. Ik liep in mijn eentje naar het hotel, toen ik onderweg een groep witte mensen tegenkwam. Om niet verdacht over te komen, ga ik extra vriendelijk groeten", vertelt ze. 

Dus ik zei: 'Goedenavond'. En ineens hoorde ik: 'Hee zwarte piet'. Ik schrok me kapot en liep in eerste instantie door. Daarna dacht ik: nee, dit kan ik niet zomaar laten gaan. Dus ik liep terug en zei: dit is heel erg kwetsend. Maar daar hadden ze geen boodschap aan. Ik werd gewoon uitgelachen."

'Erken je privilege, ga het gesprek aan met vrienden en familie'

Benieuwd wat je kunt doen tegen racisme? We zetten een aantal suggestie van Chanel en het platform Wit Huiswerk (een site die is bedoeld voor witte mensen die zich in hun strijd tegen racisme willen verdiepen) op een rij:

• Leer meer over je eigen witte privileges

Erken dat je door je witte huidskleur een bevoorrechte positie hebt in de maatschappij en wees je daar bewust van.

• Spreek je actief uit tegen racisme

"Niet alleen als Black Lives Matter in het nieuws is, of als er iets gebeurt in Amerika, en niet alleen met een socialmedia quote", schrijft Wit Huiswerk. "Spreek je uit op familieverjaardagen, als een collega een racistische grap maakt en binnen je witte vriendengroep."

• Leer meer over bepaalde woorden die je gebruikt

Wit Huiswerk: "Check de taal die je gebruikt in gesprekken of tijdens je werk, bijvoorbeeld aan de hand van de gids van het Tropenmuseum of het taaldossier van One World. Ga in gesprek met anderen over de woorden die we gebruiken en wat ze betekenen.

• Doneer geld, tijd of publiciteit

Steun activisten en organisaties die zich inzetten voor onderwerpen rond de strijd tegen racisme.

Een ander voorbeeld. "Ik zat vorig jaar met mijn nicht te eten op het terras. We bestelden een biefstuk en de ober zei: 'Jullie willen 'm zeker well done, want zo eten jullie je biefstuk toch?' Ik keek hem aan en vroeg: 'Wie is jullie?' Daarop zei hij: 'Donkere mensen'. Zelfs na meerdere pogingen, snapte hij mijn uitleg niet. Zijn zwarte buurman bakt het vlees ook altijd door. Dat ik een individu ben, wilde niet tot hem doordringen. Ik heb nog een klacht ingediend en excuses gekregen, maar hij begreep gewoon echt niet dat hij een fout had gemaakt. Dus ik heb het er toen maar bij laten zitten."

'Ze dacht dat ik van de garderobe was'

Dit soort voorbeelden schudt Chanel uit haar mouw. Denk aan die keer dat ze aanwezig was op een tech-event voor vrouwen, en een van de andere bezoeksters haar haar jas gaf, omdat ze ervan uitging dat Chanel bij de garderobe werkte. Of toen op datzelfde event één van de spreeksters zei dat ze een kledinglijn had ontworpen met Afrikaanse prints, 'maar dan wel stijlvol, chic en high class'. "Alsof Afrikaans en stijlvol normaal gesproken niet samen gaan." 

Toen de keynote-spreker, met wie ze aan een tafel had gezeten, vervolgens vertelde dat de productie soms wat vertraging opliep 'omdat die Afrikanen het niet zo nauw namen met de tijd', besloot Chanel haar spullen te pakken en te vertrekken. "Ik heb me nog wel bij de organisatie gemeld en aangegeven dat ik vertrok, omdat het voor mij geen veilige omgeving was."

'Het gaat niet om de intentie'

Hoewel dit soort dingen haar kwetsen, gaat ook Chanel ervan uit dat er niet altijd kwade opzet in het spel is. Tegelijkertijd is ze fel: "Het gaat niet om de intentie, wel om de impact. Soms is iets niet kwetsend bedoeld, maar doet het toch pijn. Als ik aan het dansen ben en ik stamp op iemands voet, moet ik niet gaan zeuren als diegene pijn heeft. Dan bied ik mijn excuses aan en kijk de volgende keer uit waar ik dans om te voorkomen dat het weer gebeurt."

"Ik geloof het als iemand niet snapt wat hij of zij verkeerd doet. Dat is onwetendheid. Maar het is dan belangrijk dat die mensen zichzelf in racisme verdiepen en kijken wat hun rol daarin is."

In de verdediging

Ook Chanel ziet dat het moeilijk is om racisme aan te kaarten. "Mensen voelen zich vaak snel aangevallen, en schieten dan in de verdediging. Maar dat hoeft niet. Iemand die bijvoorbeeld onbedoeld een racistische opmerking maakt, hoeft zelf helemaal geen racist te zijn. Maar dat neemt niet weg dat de opmerking wél racistisch is. En dat moet je duidelijk benoemen, zo kun je het gesprek aangaan."

Het gesprek aangaan, is wat Chanel aankomende vrijdag doet. "Ik heb al ruim 500 aanmeldingen binnen. Blijkbaar willen veel mensen weten wat ze zelf tegen racisme kunnen doen. En dat is mooi, want ik leg het graag uit."