Racisme in Nederland: 5 vragen over het VN-rapport

In oktober 2019 bracht VN-mensenrechterrapporteur Tendayi Achiume een bezoek aan Nederland. Toen kwam zij al met felle kritiek. Nederland zou meer maatregelen moeten nemen om alle Nederlanders te onderwijzen in de geschiedenis van slavernij en kolonialisme.

Nu verschijnt er een nieuw rapport van haar hand.

1. Wat is dat voor rapport?

De VN heeft speciale ambassadeurs die onderzoek doen naar racisme en discriminatie in landen.

"Eigenlijk zijn het aanbevelingen voor de Nederlandse overheid hoe die moet omgaan met het bestrijden van racisme en discriminatie", zegt voorzitter Monique Steijns van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM).

"Tijdens het bezoek van de rapporteur aan Nederland heeft ze kunnen zien hoe het er hier aan toegaat. Achteraf hebben verschillende partijen, zoals het NJCM, input ingestuurd voor haar onderzoek."

Volgens het rapport zijn tolerantie en non-discriminatie vooral van belang in een land als Nederland, waarvan bijna een kwart van de bevolking bestaat uit mensen met een buitenlandse achtergrond.

2. Wat staat er dit jaar allemaal in?

"Ze is heel kritisch. Volgens de VN-rapporteur denken we in Nederland altijd dat we discriminatie en racisme goed bestrijden, maar juist die gedachte zit ons in de weg", zegt Steijns.

"Het belangrijkste wat ze wil meegeven is eigenlijk: we moeten met elkaar rond de tafel. We moeten beter luisteren naar verschillende etnische gemeenschappen uit de samenleving bij het maken van beleid op dit gebied."

Dat kan volgens de VN alleen als we ook duidelijk weten wat we met discriminatie bedoelen. "In de wet zijn we allemaal gelijk en zijn we tegen racisme. Maar volgens Achiume hebben we niet duidelijk beschreven wát we onder deze racisme verstaan."

"Dat is het begin, vanuit daar kunnen we handelen. In de praktijk gebeurt er namelijk nog van alles. Uit haar onderzoek blijkt dat etnische minderheden bijvoorbeeld achterlopen op het gebied van huisvesting, werkgelegenheid en onderwijs."

3. Hoe zit het met racisme in het onderwijs?

Tijdens het bezoek van de VN-rapporteur in oktober maakte ze al duidelijk dat racisme en discriminatie beter moeten worden besproken. Volgens haar moet er meer aandacht worden besteed aan de Nederlandse betrokkenheid bij slavernij en kolonialisme. Ook moet meer gesproken worden over de komst van gastarbeiders naar Nederland.

"Het is belangrijk om te benadrukken wat bijvoorbeeld mensen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond hebben bijgedragen aan de Nederlandse welvaart", stelt de VN in het rapport.

Ook de geschiedenis van Roma en Sinti zouden meer moeten worden belicht. Kort gezegd: de VN wil dat we in Nederland meer vertellen over de mensen die in Nederland wonen, in plaats van alleen de geschiedenis van het land centraal te stellen. 

Volgens Steijns is het belangrijk dat Nederlanders beseffen dat het verleden doorwerkt in het heden. "Het rapport stelt dat dit uiteindelijk kan helpen om de discriminatie en intolerantie tegen te gaan."

4. Doet Nederland dan niets goed?

Jawel, de VN-rapporteur prijst de inspanningen die Nederland heeft geleverd op het gebied van zwarte piet. Hiermee bedoelt ze onder andere de beslissing om bij de landelijke sinterklaasintocht dit jaar geen zwarte pieten in te zetten. 

In een eerdere verklaring had de VN-rapporteur kritiek op zwarte piet. "Het feit dat een traditie diepgeworteld is, kan discriminatie en het gebruik van stereotypen niet rechtvaardigen", klonk het destijds. De VN raadde aan 'een balans te vinden, zoals een andere vorm van zwarte piet'. 

Toch is ook op het gebied van zwarte piet nog een ander punt van kritiek. "Achiume vindt dat demonstranten en organisaties die tegen racisme strijden beter moeten worden beschermd. Hiermee bedoelt zij bijvoorbeeld de situatie met blokkeerfriezen." 

"Volgens de rapporteur is het feit dat degenen die in 2018 waren veroordeeld voor het aanvallen van vreedzame anti-Zwarte Piet-demonstranten slechts boetes en taakstraffen kregen geen sterke boodschap dat dit gedrag niet wordt getolereerd", legt Steijns uit. 

5. Wat gaat verder gebeuren met deze aanbevelingen?

"Mijn verwachting is dat Nederland dit gaat oppakken", zegt Steijns. "Vandaag zal Achiume het rapport uitgebreid presenteren en toelichten. Daarna krijgt Nederland ook tijd om commentaar te geven en vragen te stellen. Het is uiteindelijk aan Nederland om er iets mee te doen. Wij gaan het in ieder geval goed in de gaten houden." 

"Op papier staat het er allemaal, maar in de praktijk valt nog een hoop te winnen."