Sterven door eenzaamheid in coronatijd: 'Mijn vrouw at en dronk niet meer'
De gezondheid van Mas van Die (84) ging tijdens het bezoekverbod in haar instelling hard achteruit. Uiteindelijk stierf ze. "Ze is eraan onderdoor gegaan", stelt haar man Cees (82). Mas is geen uitzondering. Het bezoekverbod is traumatisch geweest voor het merendeel van de ouderen, blijkt uit onderzoek.
Drie keer per dag, zeven dagen per week ging Cees van Die voor de corona-uitbraak naar zijn vrouw Mas (oorspronkelijk Magteld) in het verpleeghuis bij hem om de hoek.
"Mijn vrouw had een bijzondere vorm van dementie. Haar situatie wisselde per dag, maar mijn komst gaf haar vaak rust en soms had ze weer heldere momenten. Bij haar langsgaan was zo dankbaar."
Takelde af
Maar op 20 maart mocht Cees plots geen stap meer in het verzorgingshuis zetten. Door corona was er een bezoekverbod, ook bij de instelling van zijn vrouw Mas. "De eerste week ging het nog wel aardig met haar. Maar daarna takelde ze snel af omdat ze geen bezoek meer kreeg."
Cees wist het meteen: dit gaat mis. Hij kreeg gelijk.
"Mas wilde op een gegeven moment niet meer eten en ook dronk ze veel te weinig. Ze werd een schim van zichzelf en was 6 kilo afgevallen. Ook veel vrijwilligers konden vanwege de corona niet meer bij haar langskomen. Ze takelde helemaal af en was op een gegeven moment uitgedroogd."
Thuis gestorven
Cees zette alles op alles om bij zijn vrouw te komen. "Uiteindelijk heb ik haar begin juni mee naar huis genomen. Overigens met goedkeuring van iedereen van de instelling. Vier dagen later is ze overleden. Gelukkig thuis en niet in eenzaamheid."
Hij is ervan overtuigd en durft het ook hardop te zeggen: "Als deze vreselijke weken van lockdown er niet waren geweest, was mijn vrouw er nog geweest."
Huilen en niet meer willen eten
Sarah Blom is ouderenpsycholoog en maakt theatershows over omgaan met dementie (onder de naam: Dag Mama). Ze herkent het verhaal. Ze observeerde en sprak de afgelopen tijd tientallen dementerende ouderen en mantelzorgers door het hele land. Haar conclusie: de gevolgen van het bezoekverbod zijn voor het merendeel van deze ouderen traumatisch geweest.
"Het niet krijgen van bezoek heeft voor veel stress en spanning bij deze toch al kwetsbare ouderen gezorgd. Ik heb depressies en angststoornissen gezien. Ouderen die huilden en niet meer wilden eten. Hun geluk brokkelde af. Er zijn absoluut mensen eerder gestorven hierdoor."
Onrustig en stil
Juist dementerende ouderen hebben behoefte aan vast contact met hechtingsfiguren, stelt ze. "Maar dat viel plots weg. Ook de zingevende activiteiten en routine verdwenen. Gebeurtenissen die ons gevoel van verbinding en zingeving aantasten zijn traumatisch, helemaal voor mensen met dementie."
De gevolgen van deze trauma's waren heftig. Grofweg zag je twee groepen, stelt Blom. "Allereerst ouderen die zich helemaal afsloten. Die vonden de buitenwereld zo onveilig geworden dat ze zichzelf uitschakelden. Ze sloten zich af van de pijn van binnen en zaten vaak in een stoel, hun spieren totaal verkrampt."
Verzetten
En Blom zag een groep die heel onrustig werd. "Deze mensen gingen zich verzetten. Liepen de hele dag door hun kamer te ijsberen. Ze gingen op zoek naar vertrouwde figuren. Figuren die ze nu moesten missen. Sommige ouderen riepen naar hun moeder. Of klopten tegen de deur dat ze hun moeder of kind wilden zien."
Technieken
Volgens Blom zijn er gelukkig wel manieren - bijvoorbeeld als een instelling noodgedwongen weer op slot moet vanwege een uitbraak - om het gemis op te vangen en de pijn te verzachten.
"Wat vaak nog te weinig wordt benut is de kracht van aanraking. Iemand die zich volledig heeft afgesloten kunnen we als het ware weer terugbrengen via aanraking. Maar dan moeten we wel aansluiten waar de ander al is. Is de spanning hoog, begin dan met stevige druk om van daaruit de ander mee te nemen in de ontspanning."
Het verplegend personeel kan ook op een andere manier veiligheid bieden. "Door zintuigen te stimuleren bijvoorbeeld. Denk bijvoorbeeld aan het ruiken van geuren (lavendel) of stoffen laten voelen. Daardoor kan het lichaam van de oudere weer een veilige plek worden." Ook massages en muziektherapie kunnen daarbij helpen. "Mits goed toegepast kunnen we met deze technieken nog heel veel betekenen. Scholing is de sleutel."
Dit nooit meer
Weduwnaar Cees hoopt op 1 ding: dat er nooit meer een dusdanig bezoekverbod komt. "Dit kan en mag echt nooit meer gebeuren."
Of hij boos is? "Ik neem het politiek Den Haag kwalijk ja, dat ik weken niet naar mijn vrouw kon." Hij hoopt dat de politiek heeft geleerd. "Natuurlijk snap ik de angst voor corona. Het virus is ook gevaarlijk. Maar doodgaan aan eenzaamheid is vreselijk. Dat mag nooit meer."