Bedreigd, opgepakt en vergiftigd: wie is Aleksej Navalny?

Aleksej Navalny is de 44-jarige Russische oppositieleider die bekend werd met onthullende video's op Youtube. De advocaat weet met zijn onderzoeken de meest invloedrijke mensen in Rusland te irriteren en sommige zelfs tot razernij te drijven.

Kopje kleiner

Zoals generaal Zolotov, hoofd van de Russische Nationale Garde, na een corruptie-onthulling. De generaal zei hem een kopje kleiner te maken op de judomat. "Ik beloof dat ik daar binnen enkele minuten gehakt van u maak."

Navalny reageerde daarop in een video. "Helaas kon ik niet meteen reageren op uw beschuldigende monoloog, omdat ik 50 dagen in de cel zat."

Humor nodig

Die humor is kenmerkend voor Navalny, zegt Ruslandkenner Martijn Smiers. "Hij is heel sarcastisch. Dat is ook zijn aantrekkingskracht. Je moet ook humor hebben als zoveel misgaat in een land als Rusland."

Hij brengt zijn video's vaak met een knipoog, maar zijn doel is helder: de regering Poetin aanpakken en in de gevangenis krijgen. "Navalny pakt het regime op haar zwakke plek. Voorheen maakte Poetin de Russen rijk. Nu gaat het slecht met de economie, terwijl de clan van Poetin erop los leeft."

Miljoenen volgers

Navalny onthult dat, voornamelijk via sociale media. Navalny wist zijn YouTube-pagina uit te bouwen tot een echt medium, met interviews en programma's gepresenteerd door zijn aanhangers en teamleden. Het leverde hem miljoenen volgers op. 

"Wat Navalny uniek maakt, is dat hij een groot deel van de Russische bevolking weet te mobiliseren, ook de jeugd", zegt correspondent Eva Hartog.

"Hij heeft de afgelopen jaren een breed netwerk opgezet. Zijn beweging is in heel het land actief. Op lokaal niveau weten ze problemen aan de kaart te stellen en mensen de straat op te krijgen."

Boycot

Navalny kreeg grote bekendheid nadat hij meedeed aan de verkiezingen voor het burgemeesterschap in Moskou in 2013. Hij kreeg een derde van de stemmen, opvallend veel voor een nieuwkomer.

Navalny ambieert zelf ook het presidentschap, maar mocht nooit meedoen aan de verkiezingen. De kiescommissie zette een streep door zijn kandidatuur, officieel vanwege een omstreden fraudezaak. Daarop riep Navalny zijn aanhangers op om de verkiezingen te boycotten.

Pesterijtjes

De afgelopen jaren heeft Navalny al vele klappen moeten incasseren. Hij werd door de autoriteiten al dertien keer vastgezet. Soms een paar dagen, dan weer een maand. "Het doel leek vooral om Navalny uit te putten en te demotiveren met constante pesterijtjes", vertelt Hartog.

In 2017 raakte Navalny grotendeels blind aan een oog, nadat hij was bekogeld met een groene, chemische stof.

In bedwang houden

Ook de familie van de oppositieleider bleek een doelwit. De broer van Navalny werd eind 2014 opgepakt en zat drieënhalf jaar gevangen in een duidelijk politiek gemotiveerde zaak. "Zijn celstraf werd vooral gezien als drukmiddel, in een poging Navalny in bedwang te houden. Die kreeg in hetzelfde proces een voorwaardelijke straf opgelegd."

Definitief uitschakelen gebeurde tot nu toe niet. Hartog: "Navalny heeft een grote aanhang, die je niet te veel wil provoceren. Op een bepaalde manier zorgt Navalny ook voor stabiliteit: hij is een bekend figuur, men weet ongeveer wat ze aan hem hebben. Het Kremlin houdt niet van onvoorspelbaarheid."

Tegen een journalist van de Financial Times zei Navalny eerder: "Ik ben de belangrijkste oppositieleider. Dat is niet omdat ik anderen geen kans geef, maar omdat het eng is er een te zijn."

Volgens Martijn Smiers had Navalny al lang politiek asiel kunnen vragen in een ander land. Maar dat wil hij niet. "Zelfs na alle aanvallen, terwijl zijn bankrekeningen zijn geblokkeerd en zijn familie het moet ontzien, blijft hij in Rusland."

Navalny wist het noodlot steeds te ontwijken. Of dat nu weer zo is, blijft afwachten.