IJsberen steeds gevaarlijker: 'Ze zijn niet bang meer van mensen'
IJsberen in het noordpoolgebied worden de laatste jaren steeds gevaarlijker. Dat merkt poolonderzoeker Maarten Loonen van de Rijksuniversiteit Groningen tijdens zijn jaarlijkse poolexpedities. "In 1986 sliep ik nog in een tentje zonder geweer. Dat kan nu echt niet meer." Afgelopen nacht kwam een Nederlander op het Noorse Spitsbergen om het leven na een aanval van een ijsbeer.
Loonen brengt elk jaar enkele maanden door op Spitsbergen en komt jaar op jaar meer ijsberen tegen. Dat komt niet per se omdat de ijsberenpopulatie zo sterk is toegenomen, maar omdat de dieren steeds minder bang zijn van mensen en dichterbij durven te komen.
Doodsbang
Tot 1972 werden ijsberen actief bejaagd op Spitsbergen: zodra het beest zich waagde in de buurt van de bewoonde wereld, werd het afgeschoten. "Dat had als gevolg dat de beren, die wel nog leefden in elk geval doodsbang waren voor mensen."
En dat was hard nodig voor de veiligheid van de mensen, want de ijsbeer is voor de mens een van de gevaarlijkste dieren op aarde. "Er zijn op de wereld maar twee diersoorten die de mens als prooi zien: een tijger en een ijsbeer. Een bruine beer zal je misschien aanvallen als ze denkt dat je haar jong bedreigt, maar een ijsbeer ziet een mens als prooi en schat in of hij je kan hebben. Als je een ijsbeer tegenkomt, word je bejaagd."
'Steeds meer bij mensen'
Dat lijkt ook gebeurd te zijn vannacht op Spitsbergen, waar een 39-jarige Nederlandse man op een camping werd aangevallen door een ijsbeer. Hij overleefde het niet. De toedracht is nog niet duidelijk, maar waarschijnlijk lag hij op het moment van de aanval in zijn tent, waardoor hij de ijsbeer niet kon zien of horen aankomen. In de 44 jaar dat de camping bestaat, durfde nog nooit een ijsbeer een terrein te betreden, zegt eigenaresse Michelle van Dijk tegen RTL Nieuws.
"Nu zien we een trend waarbij de ijsbeer steeds meer bij de mensen komt", zegt Loonen. "Ze zijn niet bang. Ook de nakomelingen, die twee jaar met hun moeder hebben opgetrokken, merken dat ze niet meer bang hoeven zijn voor mensen. Ze weten: we worden hooguit een beetje weggejaagd."
Het probleem wordt daardoor met het jaar groter. "Het is ernstig. Op de plek waar ik werk is het probleem de afgelopen vier jaar steeds toegenomen. Een collega die onderzoek in de wildernis doet, merkte tien jaar geleden al dat ze steeds dichterbij komen. Wij zitten in een dorp, daar heeft het even geduurd, maar daar we merken wij het nu ook. IJsberen proberen nu door het dorp heen te trekken, waar ze vroeger om het dorp heen gingen."
Zeven keer knallen
Naar buiten gaan zonder geweer is nu echt gekkenwerk op Spitsbergen. Het is weliswaar het allerlaatste redmiddel, maar echt onmisbaar. "We gebruiken normaal knalpistolen en daarvan gaan ze meestal weg. Maar onlangs moesten we zeven keer knallen, voordat een ijsbeer wegging."
Toch wil Loonen zeker niet pleiten voor het zo maar heropenen van de jacht. "De Noordpool is onze laatste wildernis. Daar moeten we mee leren omgaan. We laten ons niet opeten, maar dat wordt wel steeds ingewikkelder als we ze meer tegenkomen."