Geen chemo, wel kankervrij: Happy (75) gered door nieuwe behandeling

Brens, vader van RTL Nieuws-verslaggever Silvia Brens, moest in 2012 onder het mes voor een goed te behandelen vorm van prostaatkanker. Tijdens die behandeling zag de arts iets anders verdachts, een vergrote lymfeklier. Nog tijdens de operatie liet de arts een aantal tests uitvoeren. Toen Brens uit de operatie kwam, kreeg hij te horen dat er ook nog een vorm van bloedkanker was geconstateerd: chronische lymfatische leukemie (CLL). Dat is de meest voorkomende vorm van leukemie in Nederland.

Deze ziekte ontwikkelt langzaam, maar zorgt er uiteindelijk voor dat je steeds minder zuurstof in je bloed hebt. "Dan word je verschrikkelijk moe", zegt Brens. Uiteindelijk is het dodelijk. Toen hij na vier jaar niet meer om een behandeling heen kon, gaf de arts in samenspraak met Brens een lichte chemotherapie. De vrouw van Brens was op dat moment ernstig ziek en hij wilde maar één ding: fit genoeg blijven om voor haar te blijven zorgen.

De chemotherapie sloeg bij Brens aan en hij kon tot haar dood voor zijn vrouw blijven zorgen. Maar niet lang daarna kwamen zijn klachten terug. "Bij mij heeft de chemo maar anderhalf jaar geholpen, veel korter dan normaal", zegt Brens. "Mijn vrouw was inmiddels overleden, dus mijn verzorgende taak was ook over. Toen keek ik naar het perspectief: chemo, bloedtransfusie, en dan is het einde oefening."

Weinig hoop

De behandeling van CLL bestaat normaal gesproken uit een chemotherapie die ervoor moet zorgen dat de kanker een aantal jaar wegblijft. Dan komt de ziekte terug en heb je een nieuwe chemotherapie nodig. Bij een tweede behandeling blijft de ziekte een stuk korter weg en een derde keer werkt het vaak helemaal niet meer. Dan is alleen een regelmatige bloedtransfusie nog een optie.

Het was weinig hoopgevend allemaal. Maar toen kon Brens via het Amsterdam UMC meedoen aan een internationale studie naar het middel Venetoclax. Simpel gezegd schakelt dit middel heel gericht een eiwit in de leukemiecellen uit, waardoor ze dood gaan. Het grote verschil met chemotherapie is dat chemo de kankercellen doodt, maar daarbij ook gezonde cellen aantast. Met soms verschrikkelijke bijwerkingen als gevolg.

Venetoclax bleek in de studie niet alleen minder bijwerkingen te hebben dan chemo, het is bij de vorm van kanker die Brens had ook een stuk effectiever. Vorige week maakte het Amsterdam UMC hoopgevende onderzoeksresultaten bekend: vier jaar na het starten van de behandeling is bij 67,3 procent van de patiënten de leukemie nog niet teruggekomen. Bij de patiënten die met chemotherapie werden behandeld, was dat bij slechts 4,6 procent het geval.

Weer wandelen in het bos

Brens kreeg het middel in combinatie met een ander medicijn en noemt het resultaat 'een wonder'. "Na twee, drie maanden kon ik weer een boswandeling maken", zegt hij. Hij heeft een behandeling van bijna anderhalf jaar gehad, en bij de meest recente controle waren er geen sporen van leukemie meer te vinden. De garantie dat het wegblijft is er niet, maar de tekenen zijn erg goed.

"Ik had eerst nog twee, drie jaar te leven en nu kan ik weer van alles", zegt Brens. Toch blijft hij er vrij nuchter onder. Op de vraag hoe het voelt om tegen de verwachtingen in een gezonde oude dag te hebben, antwoordt hij droogjes: "Ik ben er blij mee." Hij zegt ook: "Misschien ben ik atypisch, maar ik heb er nooit zo over ingezeten dat ik ziek was. Ik heb altijd gedacht: het komt wel goed."

Hoogleraar Arnon Kater zag dat de jongere patiënten bij wie de behandeling aansloeg er vaak een stuk minder nuchter onder waren. Hij is als hematoloog verbonden aan het Amsterdam UMC en hoofdonderzoeker van de studie naar dit medicijn. "Sommigen hadden te horen gekregen dat ze nog een paar jaar te leven hadden, dan is het best even wennen dat ze veel langer zullen overleven. Het is heel mooi, maar het heeft wel impact."

Kater is erg blij om te merken dat Venetoclax, in combinatie met andere medicijnen, een effectief middel is zonder al te veel bijwerkingen. Tegelijk weet hij dat ze er nog niet zijn, omdat de ziekte altijd kan terugkomen. Hij hoopt dat ze de komende jaren met gerichte medicijnen de ziekte onder controle kunnen houden, waardoor deze vorm van leukemie een chronische aandoening wordt en geen dodelijke.

Hiervoor doet Kater onder andere onderzoek naar medicijncombinaties die nog gerichter de kankercellen uitschakelen, en naar manieren om de eigen afweer van het lichaam in te zetten in combinatie met deze middelen.

Deze nieuwe behandeling past in een aanpak die op steeds meer kankersoorten van toepassing is. "Vaak gaat het om nieuwe behandelingen die geen chemotherapie bevatten, maar die de achilleshiel van een kankercel aanpakken", zegt Kater. Kanker wordt hierdoor vaak een chronische ziekte, waarbij je lange periodes klachtenvrij bent.

Het nadeel van de behandeling met Venetoclax is wel dat die nog relatief duur is. Daarom is die alleen nog beschikbaar voor mensen bij wie deze vorm van leukemie is teruggekomen. Mensen die voor het eerst ziek worden, moeten het op dit moment nog met chemotherapie doen. Het ministerie van Volkgezondheid moet, voor het middel breder beschikbaar wordt, eerst tot een prijsafspraak komen met de producent. En dat kan soms erg lang duren.

Nieuwe liefde

Brens hoopt dat het middel snel voor een grotere groep beschikbaar is, want hij heeft zelf gezien wat het kan doen. Inmiddels heeft hij een nieuwe liefde gevonden en zit hij in wat hij noemt 'de toegift van zijn leven'. Hoe de komende jaren er precies uit gaan zien, weet hij niet. Maar één ding weet hij zeker: "Met deze behandeling heb ik vele gezonde jaren teruggekregen."