Veel meer verpleeghuizen de fout in met vaccinaties

Gisteren meldde RTL Nieuws op basis van eigen onderzoek dat medewerkers van negen grote zorgorganisaties in Zuid-Holland onterecht een vaccin toegewezen hebben gekregen. Het gaat om mensen die wel werken in een verpleeghuis, maar geen rechtstreeks contact hebben met een patiënt.

Bij Argos Zorggroep kregen ook thuiswerkende medewerkers, zoals data-analisten en inkoopmedewerkers, een vaccin. Nu blijkt dat meer zorgorganisaties afwijken van de regels. Het gaat niet om vaccins die na het prikken van bewoners over waren: medewerkers konden bij de GGD een vaccinatie halen, nog vóór bewoners er een kregen.

Iedereen een vaccin

De 1200 medewerkers van de Frankelandgroep kregen allemaal een uitnodiging. Ook directeuren, persvoorlichters en medewerkers van de administratie. Er werd geen onderscheid gemaakt. "Er lopen de hele dag mensen rond in het pand. Het is onverstandig om de ene helft wel te vaccineren en de andere helft niet." Dat ze daarmee ingaan tegen het bestaande beleid, vindt een woordvoerder geen probleem. "Het zal me een zorg zijn." 

Bestuurder Ben de Koning van de Frankelandgroep laat desgevraagd weten dat hij het terecht vindt dat ook de raad van bestuur en directeuren zijn gevaccineerd. "We hebben gedaan wat we hebben gedaan en staan daar voor 100 procent achter. We zijn er met z’n allen, doen het met z’n allen." 

Wie mag worden gevaccineerd?

In december besloot het kabinet dat zorgmedewerkers in verpleeghuizen voorrang krijgen bij vaccinatie. Uitgangspunt is dat alleen zorgmedewerkers die direct contact hebben met cliënten gevaccineerd mogen worden. 

Het RIVM, het ministerie en de brancheorganisaties hebben afspraken gemaakt wie er niet valt onder deze vaccinatie. Dat zijn ondersteunende medewerkers, zoals schoonmakers, mensen die maaltijden serveren, vrijwilligers en mantelzorgers.

Het is aan de verpleeghuizen zélf om de mensen die voor een prik in aanmerking komen uit te nodigen. Het ministerie of de GGD gaan dat niet controleren. Wel is een sjabloonbrief verstuurd waarmee medewerkers kunnen worden uitgenodigd, maar werkgevers mogen ook zelf een uitnodiging samenstellen.

Vrijwilligers die gestopt zijn

Bij zorgorganisatie Amsta in Amsterdam ging het ook mis. Daar zijn niet alleen mensen die de maaltijd bereiden uitgenodigd voor vaccinatie, maar ook vrijwilligers. Ook vrijwilligers die al gestopt zijn met hun werk zijn uitgenodigd. Daarnaast kregen ook vrijwilligers een uitnodiging wiens activiteiten vanwege corona al een jaar stil liggen. 

In een email van Amsta aan de vrijwilligers, in handen van RTL Nieuws, staat: "We zijn blij dat er eindelijk een vaccin is en dat jij, als vrijwilliger van Amsta, je vanaf 11 januari kan laten vaccineren. Want een vaccin beschermt niet alleen jezelf en onze bewoners, maar je familie, collega’s, vrienden en kwetsbare mensen om ons heen."

'Doorheen geglipt' 

Amsta zegt in een reactie dat sommige vrijwilligers 'erdoorheen zijn geglipt'. De organisatie staat nog steeds achter de gemaakte keuzes om veel ruimhartiger te vaccineren. "We houden daarbij rekening met het feit dat veel bewoners zich niet kunnen houden aan de hygiënemaatregelen en 1,5 meter afstand, omdat ze deze niet goed begrijpen." 

Ook bij alle verpleeghuizen in Zeeland is ruimhartiger gevaccineerd dan het landelijke beleid voorschrijft. Dat komt door een regionaal advies van de GGD. Ook Florence in Den Haag en Atlant in de regio Apeldoorn vaccineerde ruimhartiger. Bij die laatste is ook de raad van bestuur uitgenodigd voor vaccinatie. De betrokkene heeft afgezien van vaccinatie. 

"Wij vinden het schokkend nieuws dat werkgevers werknemers laten vaccineren die daar niet voor in aanmerking komen", zegt Stella Salden van vakbond NU'91. "Ieder vaccin dat je aan zo iemand geeft, gaat ten koste van iemand anders. Mensen die in de frontlinie werken, zoals wijkverpleegkundigen, zouden vooraan moeten staan."

Averechts effect

Volgens gezondheidseconoom Xander Koolman klopt het argument van de zorgorganisaties niet die stellen dat ze met vaccinaties de ouderen vooral willen beschermen. "De ring van bescherming gaat niet op. Na toediening van AstraZeneca weten we dat 50 procent minder besmettingen plaatsvinden. Maar de reductie is niet nul. Zorgmedewerkers kunnen nog steeds hoogrisicogroepen besmetten." 

Het vaccineren van medewerkers kan juist een averechts effect hebben. "Omdat die mensen minder symptomen krijgen, bestaat de kans dat die medewerkers nu niet thuisblijven en intussen doorgaan met risicovol gedrag en wellicht meer mensen besmetten." 

'Het is niet te verantwoorden'

Dat leden van de directie en het bestuur gevaccineerd worden, noemt Koolman 'niet te verantwoorden'. "Als je maatregelen - zoals afstand houden - in acht neemt, wat is dan de kans dat je patiënten die je maar kort ziet besmet? Het is iets anders als iemand een cliënt moet wassen." 

Volgens Koolman had de overheid deze excessen kunnen verwachten. "Dit was te voorkomen door landelijk beleid met controle. Als je deze verantwoordelijkheid belegt bij de zorgorganisaties zelf, gaan ze hun belangen laten meespelen." 

Oproep wordt in de wind geslagen

Minister Hugo de Jonge sprak er schande van dat zorginstellingen sommige medewerkers laten voordringen. "Het is niet de tijd om de toffe peer uit te hangen en te denken: ik nodig mijn hele personeelsbestand uit."

Hij roept zorgorganisaties maandag op om zuinig te zijn met vaccins en gemaakte afspraken af te zeggen voor medewerkers die helemaal niet in aanmerking komen voor een vaccin. Veel medewerkers van verpleeghuizen hebben tot op heden namelijk nog geen afspraak kunnen maken voor een vaccinatie, omdat alle plekken vol zitten. 

In gesprek

Toch zijn de negen zorgorganisaties die vallen onder Conforte in Zuid-Holland dit niet van plan. Zij blijven achter hun keuze staan. "Dat veranderen we niet. De uitnodigingen zijn al verstuurd." Daarmee gaan ze lijnrecht in tegen wat de minister van ze verlangt. Die heeft aangekondigd in gesprek te gaan met deze organisaties. 

Tweede Kamerlid Attje Kuiken (PvdA) wil dat de minister actie onderneemt. "Ik kan er met mijn hoofd niet bij hoe zorginstellingen omgaan met deze, toch al, schaarse vaccins. Minister De Jonge moet hier zo snel mogelijk actie op ondernemen om willekeur in beleid en eigengereidheid te voorkomen."