Vlees is nog steeds veel goedkoper dan vegetarisch, en dat zit zo

In het overzicht hieronder zie je dat de goedkoopste vleesoptie en goedkoopste vegetarische variant qua prijs best wat uit elkaar liggen. We keken daarvoor naar gehakt en kipfilet of -stukjes en de vegetarische tegenhangers. Daarbij zijn we uitgegaan van de producten met de laagste prijs per 100 gram, in de online winkels van vijf grote supermarktketens. 

Mensen die zo goedkoop mogelijk boodschappen doen, zijn dus met vlees minder geld kwijt. Volgens Corné van Dooren, expert Duurzaam Eten van het Voedingscentrum, zit het prijsverschil voor een groot deel in de schaal van het produceren.

"Het aantal dieren per boerderij is erg groot. We maken hier erg veel vlees met relatief weinig voer, zeker als je dat vergelijkt met andere landen. Kippen zijn bijvoorbeeld maar een paar weken oud als ze geslacht worden. Wat dat betreft is het erg efficiënt", zegt Van Dooren.

'Uitgemolken koeien'

Daar komt volgens hem nog eens bij dat ons rundvlees voor een groot deel komt van 'uitgemolken koeien'. "Die hebben hun geld al opgebracht", legt Van Dooren uit. "Zuivelbedrijven verdienen voor de export aan kaas en babypoeder, en dan is vlees een soort bijproduct." Van Dooren wijst er ook op dat vleesvervangers relatief nieuwe producten zijn. "Ze worden geproduceerd door vaak nog kleine bedrijven, die veel geld in productontwikkeling steken", zegt hij. 

Maarten Vriesendorp van vleesvervangerproducent Vivera legt uit dat het prijsverschil verkleinen voor het Nederlandse bedrijf 'ontzettend wenselijk' is. "En als we onze vleesopvolgers voor een gelijke prijs kunnen aanbieden, wordt het voor mensen makkelijker om de overstap te maken van vlees."

Vlees en 'maatschappelijke kosten'

Onderzoeksbureau CE Delft becijferde in 2018 dat de maatschappelijke schade van de vleesconsumptie in Nederland jaarlijks 4,5 miljard euro is. Daarvoor keken ze naar duizenden stoffen die vrijkomen in de vleesindustrie, en welke schade die toebrengen aan de menselijke gezondheid, het klimaat en milieu.

Dat miljardenbedrag wordt niet doorberekend in de prijs die mensen in de supermarkt betalen voor bijvoorbeeld een halve kilo gehakt of twee kipfilets. De onderzoekers stelden toen dat als we die kosten wél doorberekenen, varkensvlees meer dan 50 procent duurder zou worden en kip ruim 25 procent.

Van Dooren denkt dat het verrekenen van de maatschappelijke kosten een eerlijkere prijs zou kunnen opleveren. "Als je kijkt naar de stikstofcrisis, daar moeten anderen en de natuur voor bloeden", zegt hij.

Kinderen en kleinkinderen

"Al die kosten worden nu op een andere manier betaald, bijvoorbeeld via de belasting. Of de rekening komt in de toekomst te liggen, bij onze kinderen en kleinkinderen." Plantaardige producten kosten volgens hem veel minder energie om te produceren. "En er is minder land voor nodig, én ze stoten minder broeikasgassen uit."

Veel politieke partijen hebben in hun programma voor de Tweede Kamerverkiezingen een vleestaks opgenomen. Op die manier wordt vlees een paar procent duurder en zouden mensen vaker voor een vleesloze optie kunnen kiezen. "Dat kan een verschil maken", denkt Van Dooren.

Luxeproduct

Zelf heeft hij het over een prijscorrectie. Dus het gelijktrekken van prijzen, om de vleesconsumptie te laten dalen. "Omdat de productie zo snel gaat en onze lonen flink gestegen zijn, kunnen veel Nederlanders zich bijna elke dag vlees veroorloven. Terwijl het vroeger echt een luxeproduct was:", zegt Van Dooren.

De vleesvervangers van Vivera liggen sinds 1990 in de Nederlandse supermarkten. Volgens Vriesendorp is het vreemd dat consumenten meer betalen voor iets dat gezonder is. "We moeten er als samenleving naar streven, dat de dingen die het beste voor ons zijn en waar veel minder verzadigde vetten inzitten, dat dáár de meeste subsidie achter zit." Als voorbeeld noemt Vriesendorp het EU-geld dat naar de promotie van vlees en kip gaat.

In december van vorig jaar maakte de Europese Unie bekend dat er meer dan 30 miljoen euro aan subsidiegeld naar campagnes voor of rond vlees zou gaan. Stichting Wakker Dier noemde dit soort subsidies eerder al eens 'pervers'.

'Enorme impact'

Vriesendorp: "Als je die 30 miljoen uitsmeert over de complete markt voor vlees, dan is dat maar een fractie van het geld wat daar in omgaat. Maar voor vleesopvolgers zou dat bedrag een enorme impact hebben, omdat die markt nog veel kleiner is."

Hij legt uit dat het qua subsidies ook niet bij het reclamegeld blijft. "Er zijn nog tal van andere subsidies die de prijs van vlees kunstmatig laag houden, en dat staat een gelijk speelveld in de weg." In 2018 kregen Nederlandse boeren bijvoorbeeld nog 720 miljoen euro directe inkomenssteun vanuit de EU.

Volgens Van Dooren gaat het vooral over de lange termijn. "Je kan niet zeggen: 'Nu stoppen met vlees eten' of 'We moeten halveren'. We moeten er voor zorgen dat het vlees dat geproduceerd wordt, een eerlijke prijs heeft. En dat kan er dan inderdaad voor zorgen dat het net als vroeger wat meer een luxeproduct wordt."

"Maar", zegt hij, "het is vooral belangrijk dat het totale boodschappenmandje niet duurder wordt. Als je gaat ingrijpen, moet je er op letten dat goed eten voor iedereen betaalbaar blijft."