Greep politie té hard in op het Malieveld? 'Filmpjes roepen vragen op'

"Als de politie geweld gebruikt ziet het er naar uit", zegt de politie ook zelf. Dat kun je wel zeggen, als je onderstaande beelden ziet die rondgaan op social media. 

Maar, zegt de politie: "Het gebruikte geweld is aan strenge voorwaarden verbonden en wordt achteraf altijd getoetst."

'Huilende mensen om me heen'

Allereerst: hoe heeft het kunnen gebeuren dat dit uit de hand is gelopen? "Er was een fijne sfeer", vertelt Eva die erbij was. Ze was met de auto naar Den Haag gekomen, omdat ze via social media meekreeg dat er een demonstratie was. "Er waren veel mensen, er liep van alles rond: kinderen, ouderen en alles daartussenin."

Volgens Eva sloeg de sfeer om toen de politie 'overging tot actie'. "Ik zag dat agenten op paarden de massa bestormden, het was beangstigend. Busjes gaven gas en reden op mensen in. Er was veel paniek, ik zag huilende mensen om me heen."

Dat de politie geweld begon te gebruiken, kwam niet uit de lucht vallen. De actie tegen het kabinetsbeleid op het Malieveld mocht vanwege de coronamaatregelen met maximaal 200 mensen doorgaan. Het protest, georganiseerd door Nederland in Verzet, zou duren van 14.00 uur tot 16.00 uur. 

Noodbevel

Maar al snel werd duidelijk dat er veel meer belangstelling voor was, om 13.00 uur waren er al 200 mensen. Een noodbevel volgde: dat wil zeggen dat een burgemeester bevelen mag geven wanneer hij dat nodig vindt voor de handhaving van de openbare orde. De politie riep op om niet naar het Malieveld te komen.

Toch bleven ze komen. Vele honderden actievoerders. En dat stopte niet. Burgemeester Jan van Zanen besloot de demonstratie te ontbinden. "Demonstranten werden verschillende keren gevorderd om weg te gaan", zegt de politie daarover. "Een aantal van hen gaf hier geen gehoor aan en gebruikte zelfs geweld tegen de politiemensen. Zwaar vuurwerk en andere voorwerpen werden naar de agenten gegooid. Daarop werd besloten om de ME in te zetten."

Eva had naar eigen zeggen nog nooit meegemaakt dat de politie zo hard ingreep. "Ik ga vaker naar demonstraties, want ik vind het belangrijk om op te komen voor onze vrijheid. Ik stond aan de zijkant van het veld en zag hoe vrouwen die achter bomen probeerden te schuilen, door agenten te paard werden gemept."

'Recht wordt afgenomen'

Eva zegt dat ze niet begrijpt waarom er zoveel geweld aan te pas moest komen. "Het kan echt anders. Als de politie niets had gedaan, waren we gewoon om 16.00 uur weer naar huis gegaan."

Nu heeft ze het gevoel dat haar recht op demonstratie wordt afgenomen. "Dit is precies waarom ik juist wel naar zo'n demonstratie ga. Hoe meer geweld de politie gebruikt, hoe meer het gevoel ik hebt dat ik de volgende keer weer moet komen."

Ook Cees was met de auto naar Den Haag gegaan. Hij wist ook dat de politie kon gaan ingrijpen. "Maar dat dat op déze manier gebeurde, kan naar mijn mening echt niet. Ik ben van mening dat 95 procent van de mensen daar vreedzaam een geluid wilde laten horen. Tuurlijk zitten er ook rotte vissen bij. Maar wat ik zag, is disproportioneel."

Vrouw klapt op busje

Cees zag voor zijn ogen hoe een ME-busje kwam aanscheuren. "Een groepje 'Romeo's', agenten in burger, stapte uit om in te grijpen. Een vrouw kreeg een zwieper, ze werd gewoon tegen een ander busje gegooid dat aan kwam rijden. De klap was niet normaal."

Dat incident werd ook gefilmd:

"Dit was nadrukkelijk niet de bedoeling", zegt een woordvoerder van de politie Den Haag in een reactie. "De agent in kwestie wilde de weg vrij maken om iemand op een veilige manier aan te kunnen houden. Hij gaf iemand een duw, en zag niet dat daarachter een busje aan kwam rijden. Het was ongelukkig dat die mevrouw daar tegen aan is gevallen."

Waarschuwingsschot

Volgens de politie raakten twee demonstranten gewond door de inzet van politiehonden. "Daarnaast deed zich een incident voor met een van de hondengeleiders die samen met zijn hond met de ME een charge uitvoerde. Zij werden bekogeld en in het nauw gedreven toen zij een aanhouding verrichtten. Demonstranten schopten de politiehond en belaagden de hondengeleider met een vechthond." Een agent loste een waarschuwingsschot.

In principe mag niemand zomaar geweld gebruiken, tenzij dat bij wet is geregeld. Politiewetenschapper aan de VU, Jaap Timmer, zegt dat de politie bij wet de bevoegdheid heeft om in bepaalde gevallen geweld te gebruiken. "Maar afhankelijk van het doel zijn de geweldsmiddelen begrensd", zegt hij.

Verdere stappen

"Agenten moet hierin goed getraind zijn, en het geweld moet in balans zijn met het gepleegde feit." Als voorbeeld noemt Timmer iemand die een rolletje drop steelt. "Als diegene zich verzet, mag de politie hem met enig geweld aanhouden. Maar een agent is dan niet bevoegd om een vuurwapen te gebruiken. Dat mag bijvoorbeeld wel bij de aanhouding van een verdachte van een geweldsmisdrijf."

Bij het beëindigen van een demonstratie mag de politie steeds verdere stappen nemen, legt Timmer uit. Het begint bij waarschuwen. Mensen aanspreken, bevelen geven met een megafoon en bijvoorbeeld via waarschuwingsborden. "Zo wil de politie ervoor zorgen dat mensen vertrekken zonder dat er een klap valt."

Maar wat als mensen blijven staan, zelfs na 20 keer waarschuwen? Timmer: "Het feit dat iemand daar is en niks doet, en dus niet weg gaat, is al strafbaar. Daarvoor mag je worden aangehouden of beboet. De overheid is bevoegd om mensen - als het niet anders kan - met geweld weg te krijgen."

Bepaalde middelen mogen worden ingezet. En dat gaat steeds verder: van het gebruik van wapenstokken, politiehonden en paarden, tot de inzet van waterwerpers en traangas.

Wapenstok in gezicht

Op het Malieveld ging het er gisteren af en toe hard aan toe. Was het allemaal wel zo netjes wat de politie deed? Op filmpjes is te zien dat mensen met een wapenstok in het gezicht worden geslagen. Of dat iemand liggend op de grond nog een paar tikken extra krijgt. Is dat nou nodig?

"Zulke filmpjes roepen begrijpelijkerwijs vragen op", zegt Timmer. Niet alleen bij het publiek, maar ook intern bij de politie, zegt hij. "Het is vaak ingewikkeld, je weet niet wat eraan vooraf is gegaan. Als iemand totaal weerloos op de grond ligt, dan is niet de bedoeling dat je zo iemand gaat slaan. Je moet dan de professionaliteit hebben om te stoppen."

Amnesty: disproportioneel

Amnesty International is geschrokken van het optreden van de politie op het Malieveld.

Op Twitter roepen ze op tot onderzoek. "De burgemeester van Den Haag en het Openbaar Ministerie moeten onderzoek doen naar het optreden van de politie. Beelden wijzen op disproportioneel politiegeweld. Meerdere agenten sloegen mensen met de wapenstok op het hoofd. Levensgevaarlijk en vrijwel nooit te rechtvaardigen."

Timmer: "Agenten worden getraind om op de grote spiermassa's te slaan, dus bovenbenen, bovenarmen of schouders. Je kunt als agent misslaan en het hoofd raken, maar dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling."

In zo'n geval is het volgens Timmer belangrijk om vast te stellen waarom een agent dit heeft gedaan. "De politie moet zo'n agent in de gaten houden, of hij of zij dit vaker doet. Als een agent buitenproportioneel geweld gebruikt, moeten we daar niet zalvend over zijn. In het buitenland zie je dat agenten een eigen nummer op hun kleding dragen, zodat je als politie kunt traceren wie welke handelingen doet. Dan kun je gericht beoordelen."

Politie: fouten erkennen

In een reactie laat de politie Den Haag weten dat per geval intern wordt bekeken of geweld wel of niet terecht is toegepast. "Een agent die geweld toepast, moet dat rapporteren. Het is ook prettig dat dit soort filmpjes er zijn, want dat kan helpen in de beoordeling."

De woordvoerder zegt dat er deze dag uitgebreid is gewaarschuwd. "Liever gebruiken we ook geen geweld. Maar als er groepen zijn die niet weggaan of die de confrontatie opzoeken, dan moeten we de orde handhaven. Ook voor de veiligheid van anderen."

Geweld is een zwaar middel. Of er mensen in het gezicht zijn geslagen met de wapenstok, kan de woordvoerder op dit moment niet zeggen. "Mochten er incidenten zijn geweest waarbij buitenproportioneel geweld is gebruikt, dan zullen we onze fouten erkennen. We moeten daarvan leren voor in de toekomst."