Grote zorgen bij Onderwijsinspectie: basis niet op orde, ommekeer nodig
Lezen, schrijven, rekenen: te veel leerlingen verlaten de school zonder dat ze deze basisvaardigheden onder de knie hebben. Het ging al de verkeerde kant op voor de coronacrisis, en het is er niet beter op geworden. De Onderwijsinspectie maakt zich grote zorgen en vraagt om structurele veranderingen in het onderwijs. Teruggaan naar het niveau van voor 2020 is niet meer genoeg.
Een bijsluiter van medicijnen lezen, op tijd rekeningen betalen, een sollicitatiebrief schrijven, zicht houden op je geld: elke dag heb je basisvaardigheden nodig. Toch slagen we er als één van de rijkste landen ter wereld niet in om alle kinderen het juiste niveau bij te brengen. De Onderwijsinspectie uit hierover haar zorgen in De staat van het onderwijs, een jaarlijks vuistdik rapport over de situatie in ons onderwijs.
De inspectie wil dat het onderwijs zich meer gaat richten op de basisvaardigheden, gewoon goed leren lezen, schrijven en rekenen dus. Dat klinkt misschien heel logisch, maar al voor corona haalde 27 procent van de leerlingen in groep 8 niet het minimaal afgesproken schrijfniveau en 18 procent haalt niet het minimaal afgesproken rekenniveau. En ook later blijven de problemen: bijna een kwart van de 15-jarigen kan niet lezen op basisniveau.
'Zorg voor focus'
"De school heeft een aantal maatschappelijke opgaven en één van die opgaven is dat kinderen geletterd en gecijferd van school gaan", zegt een woordvoerder van de Onderwijsinspectie. Er zijn meer redenen voor waarom dit niet lukt bij alle kinderen, maar één van de oplossingen is volgens de inspectie om echt terug te gaan naar de kern van waar onderwijs voor bedoeld is.
"Zorg nou voor focus", zegt de woordvoerder. "Er wordt zoveel gevraagd van het onderwijsveld, je kunt niet alles tegelijk doen."
Oefenen en herhalen: zo ging deze school van onvoldoende naar top
Dat teruggaan naar de basis soms nodig is, merkte ook directeur Sarah Bergsen van de Brabantse school 't Palet. Toen ze een half jaar geleden begon op de school bleek uit een analyse dat een deel van de kinderen onder de landelijke én hun eigen norm scoorden.
Hun oplossing: "We kozen voor een nieuwe lesmethode en wetenschappelijk bewezen methodiek voor het automatiseren." Beide zijn gebaseerd op de principes van 'directe instructie', dus veel herhalen, uitleggen, voordoen en interactief oefenen. "En nu scoren kinderen al boven de norm", zegt ze trots. Ook de CITO-scores laten dat zien: binnen een half jaar zitten ze bij de beste 20 procent van Nederland.
Andere vakken moeten nu even wijken, want de focus ligt op de basisvaardigheden. "Dat zijn keuzes die je moet maken." Volgend jaar zal ook technisch lezen op deze manier extra aandacht krijgen. "Leraren gewoon goed les laten geven. Dat werkt, zo simpel is het", zegt Bergsen. "We moeten veel meer terug naar de basis."
Er is nog veel onduidelijk over de invloed van de coronacrisis op leerlingen, want er zijn eigenlijk weinig harde cijfers over. De meest recente cijfers gaan over de basisscholen in de periode na de eerste lockdown. Voor de zomervakantie van 2020 dus. Uit onderzoeken blijkt dat basisschoolkinderen van alle leeftijden en in alle vakgebieden een mindere groei hebben doorgemaakt dan in andere jaren. Vooral in groep 7 is dit effect te zien, daar maakte maar 65 procent de normale leergroei door.
Natuurlijk verschilt het per kind hoe groot de impact van corona is geweest, sommigen hebben het zelfs beter gedaan. Het zijn vooral de leerlingen die het al moeilijk hadden, bijvoorbeeld door een taalachterstand of armoede thuis, die de grootste klappen hebben gekregen.
Juist voor die groep is het cruciaal om goed te leren lezen, schrijven en rekenen om later mee te kunnen in de maatschappij. "Gelijke kansen worden deels bepaald door in hoeverre je de basisvaardigheden op orde hebt", zegt de Onderwijsinspectie. "Als je meekan qua taal en rekenen, dan pas kan je potentie worden benut."
Tijd voor structurele veranderingen
Toch biedt de coronacrisis ook kansen, schrijft de inspectie. Iedereen is zich bewust geworden van de problemen in het onderwijs en er is geld om de problemen aan te pakken. Om de klappen van de coronacrisis op te vangen heeft het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap namelijk 8,5 miljard euro uitgetrokken voor een enorm steunpakket.
Dit geld is vooral bedoeld om studievertraging en andere problemen door corona op te lossen. De inspectie roept op om deze kans met beide handen aan te grijpen en de investeringen ook te gebruiken om de onderliggende problemen aan te pakken. Dus niet alleen repareren, maar echt de oorzaken van kansenongelijkheid en teruglopende basisvaardigheden aanpakken. "Dat kan de noodzakelijke ommekeer betekenen in de al veel langer neergaande trend."