Lisa was jarenlang verslaafd aan neusspray: 'Er ging een flesje per dag doorheen'

"Als ik het niet gebruikte, voelde het alsof ik stikte", vertelt Lisa Smits (20) aan RTL Nieuws over de tijd dat ze verslaafd was. Ze klinkt verkouden aan de telefoon, haar neus zit helemaal vol. "Maar ik ga geen neusspray gebruiken hoor, dan verpest ik de operatie."

Onschuldig begonnen

Dat haar verslaving uiteindelijk zou leiden tot een neusoperatie, had Lisa acht jaar geleden nooit gedacht. Ze was wat verkouden toen ze, net als zo veel mensen, een neusspray kocht bij de drogist. "Ik bleef alleen heel lang verkouden, dus ik bleef de neusspray ook veel langer gebruiken."

Op de bijsluiter van een neusspray met de stof xylometazoline staat dat je het maximaal een week mag gebruiken. "Maar het voelde onschuldig om het wat langer te doen. Ik had alleen niet door dat ik steeds vaker, en steeds meer ging sprayen."

'Een flesje per dag'

In het begin van Lisa's neusverkoudheid, deed ze zeker één maand met een flesje neusspray, zo weet ze nog. "Uiteindelijk is dat bijna een flesje per dag geworden. Ik had een hele voorraad in mijn kast staan. Het was een keer sneller op dan verwacht. Toen moest ik midden in de nacht naar de nachtapotheek om een flesje bij te kopen. Ik kon echt niet meer zonder."

Wat het zo verslavend maakte voor Lisa? "Het vrij kunnen ademen. Alleen de neusspray kon er nog voor zorgen dat mijn neus open ging, dat ik lucht kreeg. En als het weer een beetje dicht begon te zitten, dan gebruikte ik een nieuw spraytje, en nog één, en nog één. Soms werd ik wel twintig keer per nacht wakker, omdat mijn neus niet helemaal open was. Dan ging ik zachtjes uit bed om beneden mijn neus te sprayen, zodat mijn vriend er niet wakker van werd."

'Neussprayverslaving een groot probleem in Nederland'

Het verhaal van Lisa komt Wytske Fokkens bekend voor. Ze is KNO-arts in het Amsterdam UMC en ziet heel vaak patiënten met een neussprayverslaving voorbij komen. "Dit soort verhalen hoor ik aan de lopende band", vertelt ze. Hoeveel Nederlanders er precies verslaafd zijn, is onduidelijk. "Die cijfers worden niet bijgehouden, en veel mensen gaan überhaupt niet naar de huisarts met dit probleem. Maar iedere KNO-arts in Nederland die je over dit onderwerp spreekt, herkent dit. Het is in ieder geval een groot probleem."

Fokkens vertelt dat neusspray an sich geen kwaad kan. "Het helpt tegen het dicht zitten van je neus. Als je verkoudheid daarna overgaat, is er niets aan de hand. Maar als dit niet gebeurt, moet je uitzoeken waarom je verkouden blijft. Je moet het onderliggende probleem gaan zoeken, misschien ben je bijvoorbeeld wel ergens allergisch voor. Maar je moet dan in ieder geval niet blijven sprayen met neusspray."

Want als je dit wel doet, raak je binnen de kortste keren verslaafd, zegt Fokkens. "Je hebt de spray dan nodig om je neus nog open te kunnen houden, om nog te ademen. Maar het sprayen van neusspray leidt ertoe dat je neus eigenlijk steeds dichter gaat zitten, je neusslijmvlies zwelt namelijk steeds een beetje meer op na het gebruik van een spray. Toch gebruik je het dan weer om je neus open te maken, maar daarna zit je neus dus dubbel zo dicht. En zo werk je jezelf steeds verder in de problemen."

Voor Lisa was haar neusspray op een gegeven moment haar alles. "Als iemand anders zijn neusspray op was, mochten ze echt geen spraytje van mijn flesje. Dan kon ik daar flinke ruzie om krijgen. En als ik soms iemand in de lucht zag spuiten, vond ik dat echt niet grappig. Dat voelde voor mij hetzelfde als een sigaret doorbreken bij een rookverslaafde."

'Ik kreeg geen lucht meer'

Lisa wist maar al te goed dat één flesje neusspray per dag niet gezond was. "Ik heb alles geprobeerd om er vanaf te komen, vooral omdat ik eindelijk eens een nachtje door wilde slapen. Ik was echt uitgeput van mijn verslaving. Ik heb neusspray met zoutoplossing geprobeerd, inhalatiezalf, kinderneusspray, en zelfs geprobeerd cold turkey te stoppen. Maar dat laatste hield ik al helemaal niet vol, ik kreeg echt geen lucht meer en was totaal in paniek."

Na meerdere medische onderzoeken werd besloten om bij Lisa een neusschelpverkleining uit te voeren. Wytske Fokkens, KNO-arts van het Amsterdam UMC, legt uit dat dit vooral bedoeld is als een 'time-out'. "We doen dit soort verkleiningen niet vaak, maar soms kan het helpen omdat je hiermee even rust krijgt. Je kan dan tijdelijk weer even normaal ademen en hierdoor kan je afkicken én op zoek naar het onderliggende probleem."

'Dit wil niemand'

Bijna twee weken geleden heeft Lisa voor het laatst neusspray gebruikt. Ze hoopt dat ze er nooit meer aan zal zitten, en dat anderen dat ook niet zullen doen.

"Door mijn verhaal te delen, wil ik iedereen waarschuwen. Neusspray moet niet verboden worden, maar mensen moeten wel weten dat het niet onschuldig is. Je moet echt stoppen na zeven dagen, ook als je nog steeds verkouden bent. Want het geeft iedereen een prettig gevoel om vrij te ademen, maar niemand beseft dat je daar zo snel verslaafd aan kunt raken. En geloof me, dat wil niemand."

Hoe kick je af van neusspray?

KNO-arts Fokkens vertelt dat het heel moeilijk is om zelfstandig van een neussprayverslaving af te komen. Bij een dergelijke verslaving is je neusslijmvlies namelijk volledig kapot. "Onder een microscoop ziet het slijmvlies eruit als een grote schaafwond. Dat is net als een gewone schaafwond wel weer te herstellen, maar dat duurt in je neus heel erg lang."

Daarom raadt Fokkens iedereen met een neussprayverslaving aan om langs de huisarts te gaan. "Er is een reden dat je ooit niet van je verkoudheid afkwam. De dokter moet die reden gaan zoeken en dus gaan kijken naar het onderliggende probleem. Daarnaast is het gewoon lastig om zelfstandig van deze verslaving af te komen, net als iedere andere verslaving. Hier heb je gewoon hulp bij nodig."

Toch heeft Fokkens nog wel een tip als je thuis wil proberen af te kicken. "Probeer eerst met één neusgat te stoppen met neusspray. Blijf in je andere neusgat neusspray gebruiken. Doe dit net zo lang tot in het ene neusgat het probleem is verholpen. Let op, dit kan soms maanden duren. Probeer daarna te stoppen met je andere neusgat."