Dat Rutte extra beveiligd moet worden 'bewijst dat het systeem werkt'

"In de eerste plaats: jammer dat het nodig is", reageert terreurdeskundige Glenn Schoen. "Een dreiging brengt vaak een groot schokeffect teweeg voor de persoon in kwestie én de groep om diegene heen."

Volgens een bron van De Telegraaf zijn in de omgeving van Rutte zogenoemde 'spotters' gesignaleerd. Dat gebeurde ook bij de moordaanslagen op advocaat Derk Wiersum en misdaadverslaggever Peter R. de Vries.

Schoen concludeert: blijkbaar heeft de politie goed werk verricht dat ze de dreiging hebben weten te detecteren. In die zin is er ook goed nieuws: "Het bewijst ook dat het systeem van beveiliging rond politici werkt."

'Andere vraag'

Waar de dreiging precies vandaan komt, is niet bekendgemaakt. Het zou gaan om verdachte personen die verbonden zijn aan de Mocro-maffia, meldt de Telegraaf. Het Openbaar Ministerie en de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) willen niets zeggen over de dreiging en de verscherpte maatregelen.

"Beveiliging en veiligheid zeggen we nooit iets over. Andere vraag", aldus de minister-president zelf vanmiddag.

De vraag is: zien we nooit meer een fietsende premier? Er zijn maar weinig landen in de wereld waar een premier zo vrij kon bewegen als hier. "In de meeste landen is de beveiliging strakker", zegt Schoen.

Na de opkomst van IS is de beveiliging van politici in Europa aangescherpt. In Frankrijk werden meerdere aanslagen gepleegd en politici bleken ook vaak doelwit, vertelt Schoen.

Macron beveiligd door 77 personen

In Frankrijk speelt nog wat mee, zegt correspondent Eveline Bijlsma: "De cultuur is ook anders. Een machtscultuur. Er is hier veel meer afstand tot politici. Rutte kun je in de supermarkt tegenkomen. Dat is hier ondenkbaar. President Macron wil autoriteit uitstralen. Hij wil niet gezien worden met een boodschappentas, dat tast zijn imago aan." Rondom Macron wemelt het van de beveiligers. "77 personen houden zich bezig met zijn beveiliging."

Dat onze premier gewoon fietsend naar zijn werk ging, dat baarde in de landen om ons heen soms wel opzien:

Ook in Engeland ondenkbaar

"Een fietsende premier, ja, dat is redelijk bijzonder", zegt Anne Saenen, correspondent Verenigd Koninkrijk. "Als burgemeester liep Boris Johnson nog vrij over straat. Hij liep ook regelmatig hard en fietste overal heen. Nu hij premier is, doet hij dat niet meer en heeft hij beveiliging. Hetzelfde geldt voor de koninklijke familie. Zo vrij als de prinsessen in Nederland zich bewegen dat is hier ondenkbaar voor de prinsen William en Harry."

Is de premier de afgelopen jaren te licht beveiligd of worden Europese leiders juist te zwaar beveiligd? "Wij nemen in Nederland niet zomaar maatregelen", zegt Glenn Schoen. "Er is hier toch wel sprake van een goede Nederlandse nuchterheid. Als de overheid in moet grijpen, dan weet je dat er niet niks aan de hand is."

Je kunt wel zeggen dat Rutte veel vrijheid heeft kunnen pakken, zegt de terrorismedeskundige. "Maar gelukkig is dat werkbaar gebleken. Er is duidelijk een inlichtingenapparaat dat bijhoudt of er sprake is van een dreiging. Het is wel een hele schok om te horen dat het vanuit georganiseerde misdaad komt in plaats van een activistenclub."

Ook deze premiers werden extra beveiligd

1. Premier Jan-Peter Balkenende werd in 2010 beveiligd vanwege de militaire inzet in de Afghaanse provincie Uruzgan.
2. Premier Kok werd in 2000 extra bewaakt nadat Molukse extremisten hadden gedreigd met aanslagen. Kok zou een doelwit kunnen zijn.
3. Joop den Uyl werd in 1977 beveiligd vanwege de treinkaping bij De Punt. Daarbij kwamen zes mensen met Molukse afkomst om het leven. 

Verschillende vormen van dreiging

Want elke dreiging is anders. Wie een leider van een land moet beveiligen, houdt rekening met verschillende vormen: het kan komen van activisten, 'zoals een taartduwer'. Of van een enkeling - een 'geestelijk gestoorde'. "Daar zijn ook wel een paar incidenten van bekend", zegt de terreurdeskundige. Dieptepunt: de aanslag op de koninklijke familie in Apeldoorn.

De twee andere vormen van dreiging kunnen soms verweven zijn met elkaar: terrorisme en de georganiseerde misdaad. De laatste vorm, daar heeft Rutte nu mee te maken. "Dit nieuws an sich is al een schokeffect. Het heeft een intimiderend effect. Het is de eerste keer in Nederland dat de georganiseerde misdaad ervoor zorgt dat de premier extra beveiligd moet worden."

'Draghi op de fiets is niet voor te stellen'

In Italië neemt de georganiseerde misdaad 'trekjes van terrorisme' aan, zegt Schoen. Volgens correspondent Anouk Boone wordt de beveiliging in dit land dan ook extreem serieus genomen. "Premier Mario Draghi hier op de fiets is niet voor te stellen. Ik woon in het hartje van Rome, het wemelt hier van de politici maar ik kom nooit een loslopende politicus tegen zonder een beveiliger. Ze komen hier met geblindeerde auto's voorbij, vaak ook in een stoet met politiebegeleiding. Het contrast kan niet groter."

Wat heeft het voor zin?

Wat heeft het voor zin voor een misdadiger om de premier te ontvoeren of om te brengen? "Het zou het duurzaam ontwrichten van de maatschappij kunnen zijn", zegt veiligheidsdeskundige Rico Briedjal.

Volgens hem gaat het om 'angst zaaien'. "Rutte zelf heeft geen invloed op het opsporingsproces, maar zodra je in staat bent de premier te ontvoeren of een aanslag op hem te plegen, dan zullen mensen met functie op het opsporingsproces bang zijn hun werk nog uit te voeren. In die zin denk ik dat het een geloofwaardige dreiging is."

Rutte was niet onbeveiligd

Overigens wil hij wel het beeld rechtzetten dat de premier helemaal onbeveiligd door het land gaat. "Er zijn wel degelijk veiligheidsmaatregelen die om hem heen bewegen. Op het moment dat er spotters gezien zijn in zijn omgeving, dat wordt niet door willekeurige burger opgemerkt. Daarvoor ben je getraind."

Briedjal vindt het opvallend dat de premier de afgelopen week al niet meer op de fiets naar zijn werk kwam, maar met de auto. "Dat zegt wel wat over hoe serieus de dreiging wordt genomen."