Topambtenaren kregen vooraf inzage in onderzoek toeslagenaffaire

De reden daarvoor is dat de hoge functionarissen 'mogelijk in verband worden gebracht met meineed'. Dit staat in een verslag van een bijeenkomst van 17 augustus van dit jaar, van de begeleidingscommissie van het ministerie van Financiën en onderzoekers van PwC.

PwC deed onderzoek naar het meermaals verdwijnen van het zogeheten memo-Palmen. In dat vernietigende juridisch advies werd al in 2017 gezegd dat de Belastingdienst 'laakbaar' had gehandeld met stopzetting van toeslagen voor kinderopvang. Palmen adviseerde toen al om gedupeerden te compenseren.

Tweemaal verdwenen

Het memo kwam in 2019 intern weer op tafel bij Financiën, maar verdween vervolgens opnieuw. Pas eind 2020 kwam het in de openbaarheid, nadat het Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt er expliciet om vroeg.

In het verslag van de begeleidingscommissie worden geen namen genoemd van ambtenaren die het rapport eerder mochten inzien. Trouw en RTL Nieuws publiceerden eerder een reconstructie. Daaruit bleek dat het memo in juni 2019 werd besproken in aanwezigheid van onder andere toenmalig secretaris-generaal Manon Leijten en toenmalig directeur-generaal Jaap Uijlenbroek.

'Via de media'

Op de vraag welke ambtenaren het conceptrapport te lezen kregen in verband met ‘mogelijke meineed’, gaat Financiën niet in. In een hoorzitting zei PwC zojuist dat onder meer de toenmalig secretaris-generaal Leijten, directeur-generaal Uijlenbroek en staatssecretaris Snel het volledige rapport kregen.

Tijdens zijn verhoor onder ede voor de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag (POK) verklaarde Uijlenbroek in november vorig jaar: "Via de media heb ik kennis kunnen nemen van dit memo." Na doorvragen door de POK voegde hij toe: "Op geen enkele manier heeft dat memo mij ooit eerder bereikt dan via deze media-uitingen."

Tegenover RTL Nieuws verklaart de advocaat van Uijlenbroek dat hij destijds wel van het bestaan van het memo op de hoogte is gebracht. Tijdens 'een bespreking' in de week van 4 juni 2019 werd het memo 'door derden' genoemd, aldus de advocaat. Uijlenbroek kon er volgens hem toen inhoudelijk niets over zeggen, 'simpelweg omdat hij met het memo geheel onbekend was'. Volgens hem is dat in lijn met zijn verklaring bij de parlementaire ondervragingscommissie.

Verklaring ambtenaar geschrapt

In zijn verhoor gaf Uijlenbroek aan dat het memo benoemd was in zogeheten 'factsheets' die werden besproken met hem en toenmalig staatssecretaris Menno Snel. Uijlenbroek zegt via zijn advocaat: "Ik wijs er tenslotte op dat de heer Uijlenbroek ten overstaan van de POK eerder had verklaard dat het hem toen volledig onbekende memo in de juni-week van 2019 tijdens een bespreking met onder meer de staatssecretaris ter sprake is gebracht."

PwC stelde dinsdagavond in een hoorzitting in de Tweede Kamer, in reactie op Uijlenbroek: "Dit hebben wij zo niet opgetekend of begrepen."

Uit antwoorden van PwC op Kamervragen blijkt nu dat twee ambtenaren tegenover PwC hebben verklaard dat het bestaan van het memo-Palmen op 5 juni 2019 met Uijlenbroek is besproken. Eén van heeft verklaard dat de hoogste baas van de Belastingdienst expliciet vroeg naar de status van het memo en wat ermee was gedaan. De verklaring van deze ambtenaar is geschrapt in de eindversie van het PwC-rapport.

Wel werd de lezing van Uijlenbroek opgenomen, die tegenover PwC stelde dat alleen de 'hoofdzaken' van factsheets zijn besproken, en dat zij niet bladzijde voor bladzijde zijn doorgenomen. In het verslag van de bespreking van 5 juni 2019, die dag om 09.35 uur verstuurd door een medewerker, wordt uitdrukkelijk melding gemaakt van het bestaan van het memo en het 'laakbaar handelen'.

Lagere ambtenaren die zijn geïnterviewd door PwC kregen geen inzage in het volledige concepteindrapport. Zij mochten alleen hun eigen gespreksverslag inzien en accorderen. 

Belastende informatie weggelaten

Volgens goed geïnformeerde bronnen is er in het eindrapport meer belastende informatie weggelaten die wel is opgenomen in gespreksverslagen. Die zijn tot dusver geheim. PwC heeft geen verklaring kunnen vinden voor de reden waarom het bestaan van het memo-Palmen in 2019 niet is gemeld aan de Tweede Kamer en zegt 'geen indicaties' te hebben dat het memo is weggemoffeld of dat daar opdracht toe is gegeven.

Na de hoorzitting van vanavond met PwC gaat de Tweede Kamer staatssecretaris Van Huffelen (Toeslagen) opnieuw schriftelijk vragen stellen over de gang van zaken. Daarna volgt een debat, dat is aangevraagd door Farid Azarkan (Denk) en Mahir Alkaya (SP).