Stevenen we af op een nieuwe lockdown? 'Er komt wat zwaars aan'

Hij komt er eerlijk voor uit, Gorben Pijlman, viroloog aan de Wageningen Universiteit: Hij is 'zeer verbaasd' dat de cijfers zo hoog oplopen terwijl 84 procent van de volwassenen volledig gevaccineerd is.

We zitten nu al dagen ruim boven de 10.000 besmettingen, vergelijkbaar met vorig jaar rond deze tijd:

Daarbij moet worden opgemerkt dat de ziekenhuisopnames een stuk lager zijn dan in eerdere golven. Hét bewijs dat vaccineren effect heeft gehad. Toch is het alle hens aan dek op de intensive cares.

Deels komt dat omdat we in Nederland nou eenmaal weinig ic-capaciteit hebben. Ook speelt een belangrijke rol dat veel bedden bezet zijn omdat uitgestelde zorg wordt ingehaald. Daar verander je nu even niks aan.

Niet zo hoog als afgelopen winter

"Het is echt een hele andere winter dan de vorige winter", zei zorgminister Hugo de Jonge vanmorgen. "Het aantal mensen dat überhaupt ziek kan worden van dat virus is natuurlijk heel veel minder dan in de afgelopen winter. Daarmee zal de piek niet zo hoog worden als afgelopen winter hebben gehad en dat moet ook niet, want je wilt zoveel mogelijk van die reguliere zorg door laten gaan."

Het probleem is geschetst. De oplossing? Hoogleraar medische microbiologie Bert Niesters gooit het op ons gedrag. Hij ziet het nog te veel misgaan. Dat er niet gecontroleerd wordt op de QR-code bijvoorbeeld.

En: er mag nóg meer worden benadrukt dat we toch echt thuis moeten werken, zo min mogelijk moeten reizen. "En ik denk dat het allerbelangrijkste is: bij klachten, laat je testen en blijf thuis." 

'Er komt wat zwaarders aan'

Viroloog Gorben Pijlman verwacht nog strengere maatregelen. "De maatregelen die afgelopen weekend zijn ingegaan, daarvan kun je het effect deze week nog helemaal niet zien. Die persconferentie van vorige week lijkt meer een voorbereiding te zijn geweest dat er wat zwaarders aankomt."

Maar wat is zwaar? Yorick Bleijenberg is data-analist. Zijn Twitter-account trekt duizenden volgers vanwege zijn overzichtelijke coronagrafieken. Zijn mening steekt hij steeds minder onder stoelen en banken. "Niemand wil een lockdown", twitterde hij. "Maar het alternatief voor zaterdag geen lockdown is over twee weken een lockdown die ook nog eens langer duurt."

Als we hem bellen, zegt hij: "Die tweet is wat gechargeerd. Dat is om straks te kunnen zeggen: kijk, ik zei het toen ook al."

'Je zou op safe moeten spelen'

Met die onheilspellende tweet wil hij nóg wat zeggen. "Wat ik probeer te schetsen: de politiek zou op safe moeten willen spelen. Je moet niet hopen dat je met bepaalde maatregelen nét onder een reproductiewaarde van 1 uitkomt. Je moet wéten dat een maatregel een groot effect zal hebben. Heeft dat nadelen voor de economie? Ja. En in het ergste geval zijn de maatregelen te zwaar en dalen de besmettingscijfers harder."

De meest effectieve maatregelen? Dat zijn de maatregelen die zorgen voor minder contact tussen mensen, zegt Jasper Bunskoek, datajournalist bij RTL Nieuws. "Medisch gezien zou je morgen in lockdown willen gaan. Maar dat is een ingrijpende maatregel. Ga je die telkens opleggen? Bij griep hebben we ook weleens overbezetting gehad en toen hebben we dat ook niet gedaan."

Als we ervan uitgaan dat er géén lockdown komt, welke maatregelen liggen dan het meest voor de hand? In het laatste OMT-advies aan het ministerie van VWS worden de opties alvast genoemd.

Het OMT heeft het over 'verzwarende maatregelen om contacten breed te beperken' en adviseerde het kabinet 'nu al de noodzakelijke voorbereidingen te treffen'.

'Kroegen 10 uur dicht heeft geen zin'

Wat zijn dan die eventuele verzwarende maatregelen? 'Restrictie van openingstijden', wordt genoemd. Helpt het echt om bijvoorbeeld de horeca eerder te sluiten? Volgens Gorben Pijlman helpt 'alles wat je doet om de bewegingen bij mensen tegen te gaan'. "Maar het effect is misschien minder groot dan voorheen, toen de mensen nog bang waren voor het virus." Hoogleraar Bert Niesters zegt het zo: "Kroegen om 10 uur dicht? Dat heeft geen zin. Dan ga je daarna thuis een feestje vieren."

Het OMT noemt ook het herinvoeren van 'placeringsplicht' en de 1,5 meter afstand. Vaste plekken dus in de kroeg én anderhalve meter afstand houden. "Dat scheelt zeker", verwacht Pijlman. Andere opties die genoemd worden, zijn het sluiten van niet-essentiële sectoren. Allemaal ingrijpende maatregelen.

Andere maatregelen zijn vooral ingrijpend voor mensen die geen prik hebben. Zo noemt het OMT ook: 'verbreding van inzet van het coronatoegangsbewijs' zoals in contactberoepen, in de detailhandel en in sommige publieke ruimtes.

2G-maatregel

Nóg ingrijpender voor ongevaccineerden: het beperken van coronatoegangsbewijs door in 'sommige situaties' gebruik te maken van 2G. Dat betekent dat een ongevaccineerde met een negatieve test niet meer welkom is.

"Nee, dat zie ik niet zitten, laten we met elkaar in gesprek blijven", zegt hoogleraar Bert Niesters. Zijn collega-wetenschapper Gorben Pijlman bekijkt het anders.

"Met een 2G-maatregel bescherm je eigenlijk de ongevaccineerde", legt de viroloog uit. "Dan kunnen zij zich bijvoorbeeld niet meer in de horeca bewegen en blijven ze thuis. Dat is het idee erachter. Nu kan een negatief geteste ongevaccineerde mét een QR-code bloot worden gesteld aan een gevaccineerde die het virus overdraagt."

'Mixen vormt een risico'

Want dat is precies het probleem: veel mensen met een prik verspreiden tóch het virus. "Het is in Nederland zo geregeld dat we iedereen gelijk willen behandelen. Vandaar die QR-code. Maar dat levert ons nu dus juist een probleem op. Zolang we ongevaccineerden en gevaccineerden blijven mixen en de besmettingen zo hoog zijn, is dat een risico."

Pijlman zou 'niet verbaasd' zijn als de 2G-regel wordt ingevoerd. "Dat is niet grappig, voor de ongevaccineerden is het niet leuk, maar we stevenen anders af op een volgende lockdown en dan zitten we met kerst weer alleen."

Er is ook een percentage waarbij het vaccin niet werkt. "Daar wordt aan voorbijgegaan. Die mensen wil je beschermen. Ook de mensen die van zichzelf niet weten of het vaccin goed is aangeslagen. Dat zijn de mensen die nu op de ic komen. Daar kunnen jij en ik ook tussen zitten."