Hoge vaccinatiegraad en toch overbelaste ic's, hoe kan dat?

Op de ic-afdeling van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) zijn standaard vijf bedden gereserveerd voor coronapatiënten. Dat betekent dat er vijf bedden minder zijn voor patiënten die andere zorg nodig hebben. 

Evert de Jonge, afdelingshoofd van de intensive care van het LUMC, maakt zich 'grote zorgen' dat er snel meer coronabedden nodig zullen zijn, want de ic's in Nederland raken weer overbelast. "Veel mensen denken nu: we hoeven geen anderhalve meter afstand meer te houden, de horeca is weer open, dus er is geen probleem meer", zegt hij. "Maar zo werkt het niet."

De cijfers

De totale ic-capaciteit in de Nederlandse ziekenhuizen is 942 bedden, blijkt uit cijfers van LCPS (Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding). Er liggen op dit moment 720 mensen op de ic. Onder hen zijn 185 coronapatiënten. 535 patiënten liggen er om een andere reden.  

"We zien inderdaad dat er veel minder coronapatiënten op de ic liggen dan tijdens de golven vorig jaar en begin dit jaar", bevestigt Hanneke Buter, bestuurslid van Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC). Maar, zegt ze: tóch is de situatie ernstig en nijpend, ondanks de relatief hoge vaccinatiegraad.

Daar zijn meerdere oorzaken voor. "Als ruim 80 procent van de Nederlanders gevaccineerd is, betekent dat dat meer dan een miljoen níét gevaccineerd is", zegt Marcel Levi, internist en hoogleraar geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Dat getal moeten we volgens hem niet onderschatten: "Het is genoeg om lege ziekenhuisbedden op te vullen." 

Meer kans op besmetting

De mensen die niet zijn gevaccineerd, lopen bovendien meer kans om besmet te worden. "Dat komt omdat er bijna geen coronamaatregelen meer zijn", legt afdelingshoofd De Jonge uit. "De samenleving is weer open, maar de mensen die gevaccineerd zijn kunnen het virus nog wel krijgen en overdragen. Dus het risico op besmetting van ongevaccineerden is groter dan tijdens de lockdowns." Vorige week werd al bekend dat vier van de vijf coronapatiënten op ic niet gevaccineerd zijn.

Daarnaast zijn ziekenhuizen bezig met een flinke inhaalslag wat de reguliere zorg betreft, zegt een woordvoerder van het Landelijk Coördinatiecentrum Patiëntenspreiding. "Niet-noodzakelijke operaties die tijdens de eerste, tweede en derde golf zijn uitgesteld, worden nu alsnog gedaan. En dan krijg je automatisch meer patiënten die na hun operatie op de ic moeten liggen." 

Inrichting van de zorg

Het heeft volgens critici ook te maken met hoe de zorg is ingericht. Duitsland bijvoorbeeld heeft normaal gesproken 34 ic-bedden per 100.000 inwoners. En wij? Zeven. "Wij hebben in Nederland de ligduur van mensen in het ziekenhuis verkort", vertelde emeritus hoogleraar en gezondheidseconoom Guus Schrijvers van Universiteit Utrecht al eerder aan RTL Nieuws. "Stel, je krijgt een nieuwe heup. Dan sta je nu vaak binnen een dag weer buiten. Dan begint de revalidatie pas, vroeger duurde dat twaalf dagen."

"We zijn in Nederland gewend de ic zo efficiënt mogelijk te gebruiken, en daar waren we trots op", zegt afdelingshoofd De Jonge.  "Er werd zo veel mogelijk zorg geleverd met zo min mogelijk bedden en personeel. Daardoor hebben we geen overcapaciteit." Buter: "Als er in een ziekenhuis een beddentekort ontstond, dan was dat vaak van tijdelijke aard en konden ziekenhuizen uit andere regio's bijspringen. Maar tijdens de pandemie kon dat ineens niet meer." 

Vlak voor de pandemie had Nederland 1050 ic-bedden voorhanden. Dat zijn er nu nog maar 925, laat Buter van de NVIC weten. "De belangrijkste oorzaak daarvan is de uitval van verpleegkundigen. De meeste ic's in Nederland hebben de afgelopen maanden bedden moeten sluiten, omdat er een heel groot tekort is."

Dat loopt op sommige ic's op tot 20 procent minder personeel op de ic. "We proberen met alle macht de bedden te blijven draaien die we nu nog hebben, maar dat gaat nét." Eerder legden twee ic-artsen al aan RTL Nieuws uit wat voor effect het tekort aan verpleegkundigen heeft op de gezondheidszorg. Bekijk het hele interview met de twee artsen hier: 

"Het personeel is op", vult afdelingshoofd De Jonge aan. "Daar maak ik me nog het meest zorgen om. Mensen denken vaak: als het echt nodig is, kunnen die ziekenhuizen vast weer hetzelfde doen als in maart vorig jaar."

Waanzinnig snel opgeschaald

Maar het is naïef om te denken: die ziekenhuizen redden het wel, zegt De Jonge. "Vorig jaar hebben ziekenhuizen waanzinnig snel opgeschaald. In die tijd hebben we heel veel van het ziekenhuispersoneel gevraagd. Je kan misschien wel meer bedden en apparatuur neerzetten, maar zoiets trekt het personeel niet nog een keer."

Buter beaamt dat: "Als we met verpleegkundigen spreken, dan zie ik vooral vermoeidheid. Heel veel vermoeidheid. Het vooruitzicht van weer zulke drukke weken of maanden bezorgt hen buikpijn."

'95 procent heeft antistoffen'

Intussen is bijna 82 procent van de Nederlanders ouder dan 12 jaar volledig gevaccineerd. Bloedbank Sanquin concludeert in een studie dat 95 procent van de bloeddonors antistoffen heeft tegen het coronavirus, voor een klein deel doordat ze corona hebben gehad, en voor het grootste deel door vaccinaties. 

Volgens Hans Zaaijer, arts-microbioloog bij Sanquin, kan dit cijfer te rooskleurig zijn, omdat donoren niet gemiddelde Nederlanders zijn. Toch komt het in de buurt van de werkelijkheid, zei hij in september tegen Nieuwsuur: "Je hebt ook een beetje een controle: het RIVM weet precies hoeveel mensen een vaccinatie hebben gehad in welke leeftijdsgroep, en dan zie je eigenlijk dat dat prachtig overeenkomt met wat wij in onze donorleeftijdsgroepen vinden. Het werkelijke percentage zal ietsje lager zijn, met name omdat wij zo weinig donoren met een migratieachtergrond hebben, maar het zal er dicht bij in de buurt liggen."