Waar lopen mensen precies corona op? We hebben eigenlijk geen idee
Er zijn nauwelijks besmettingen in de horeca. Althans: dat zegt de sector zelf. Maar is dat wel zo? Het antwoord: eigenlijk hebben we geen idee. De branches niet, het RIVM niet, het OMT niet, het kabinet niet. En dat geldt niet alleen voor de horeca, maar voor alle sectoren.
Slechts 2,9 procent van de besmettingen vindt volgens Koninklijke Horeca Nederland in horecagelegenheden plaats. De branchevereniging is daarom verontwaardigd dat horeca om 19.00 uur dicht moet. "De grens is bereikt", schrijft de vereniging op haar website.
In theorie zou dat besmettingscijfer kunnen kloppen, maar door het afnemende bron- en contactonderzoek weten we steeds minder van de herkomst van besmettingen.
Normaal gesproken weten we van 30 procent van de besmettingen al niet waar ze zijn opgelopen, zegt veldepidemioloog Amrish Baidjoe. Maar op dit moment geldt dat voor bijna driekwart van de besmettingen. "In de horeca kunnen in werkelijkheid dus meer besmettingen zijn opgelopen."
Vaak worden besmettingscijfers uit een grafiek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) aangehaald. Op basis daarvan kun je concluderen dat meer dan de helft van de besmettingen thuis plaatsvindt, 2,9 procent van de besmettingen in horeca, en slechts 0,4 procent van de besmettingen komen vanuit religieuze bijeenkomsten. Of dat op kantoor drie keer zoveel besmettingen plaatsvinden als in horeca.
Onvolledig
Maar die cijfers zijn niet exact of op zijn minst onvolledig, legt Baidjoe uit. In de grafiek zien we alleen de besmettingen waarbij een vermoedelijke bron is gevonden op basis van het bron- en contactonderzoek. In een ander grafiekje uit hetzelfde rapport kun je zien dat we nog maar van een fractie van alle besmettingen zo'n vermoedelijke bron weten.
Vorige week gold dat voor 28,5 procent van de besmettingen. Van 71,5 procent hebben we dus geen idee van een mogelijke bron. Het kan de horeca zijn, het kan een school zijn, een ov-reis, een illegaal tentfeest, een praatje met de buurman in de tuin, een supermarktbezoek.
De ene bron is ook nog eens eenvoudiger vast te stellen dan de andere. Vooral een besmetting in de thuissituatie is snel gevonden. Huisgenoot A is positief en 5 dagen later is B dat ook. Eén en één is twee. Dat verklaart dus voor een deel ook het hoge aantal besmettingen met een bron in de thuissituatie, zegt Baidjoe. Het is namelijk makkelijk na te gaan.
Veel moeilijker wordt het als jij naar werk bent geweest, boodschappen hebt gedaan in een volle supermarkt, in de trein hebt gezeten, een potje gevoetbald hebt en ook nog een avond in het theater hebt gezeten en in je eigen directe omgeving is er geen positief geteste persoon.
Baidjoe: "Als ik vandaag uit eten ga, bij de bar sta en er staan mensen om me heen, kan ik daar een besmetting opgelopen hebben. Als ik op een roltrap sta en iemand kucht in mijn gezicht, net zo goed. Dat is niet te achterhalen."
Dat de overgrote meerderheid van de besmettingen niet te herleiden is, maakt het lastig om passende maatregelen te treffen. Het kabinet kan slechts op basis van onderzoeken in zijn algemeenheid stellen dat waar veel mensen (binnen) samenkomen een verhoogd risico is op besmettingen.
Baidjoe: "Dus als je een acute escalatie hebt zoals nu, moet je algemene maatregelen nemen. Want je kunt het je niet permitteren meer besmettingen te krijgen. Je moet als individu sociale contacten reduceren, maar ook sociale bubbels klein houden. Op het werk, in de horeca, in het theater. Op het moment van een acute situatie wil je alle sociale bubbels doorprikken en zo klein mogelijk houden."
Welke maatregelen helpen?
Welke maatregelen effect zullen hebben, is lastig te zeggen. Er zijn wel onderzoeken gedaan in eerdere lockdowns naar de meest effectieve maatregelen. Onder meer in Engeland. Uit een omvangrijke Britse analyse bleek dat de sluiting van horeca, nachtclubs en niet-essentiële winkels de meest effectieve maatregel was.
Deze zomer werd in opdracht van het RIVM ook onderzoek gedaan naar wat we zelf willen als de besmettingen zouden oplopen. In dat onderzoek werd een aantal maatregelen voorgelegd.
Wat bleek: de minst populaire maatregel was sluiting van de scholen. Op plek 2 stonden winkels en horeca die geen eten en drinken verkopen. Gevolgd door de avondklok en een bezoekregeling. Het rapport concludeert ook: een korte zeer strenge lockdown heeft voor de meeste mensen de voorkeur boven langere tijd milde maatregelen.