Vrijwilligers bij Ter Apel kunnen ogen niet geloven: 'Wat gebéúrt hier?'

Als Sandro Kortekaas zijn auto opendoet bij het azc in Ter Apel, komen de mensen al op hem af. "Ze zijn zo wanhopig, ze hebben hulp nodig maar krijgen het amper." Het raakt hem, vertelt hij.

Kortekaas staat nu nét weer op het punt om te vertrekken, met tassen vol flessen drinken, tandpasta, zeep, salades, toiletpapier, dekens en matrasjes. Kortekaas is vrijwilliger bij LGBT Asylum Support, een organisatie die opkomt voor lesbische, homoseksuele en biseksuele asielzoekers en transgendervluchtelingen. "Wat ik bij dat aanmeldcentrum zie... dat verwacht je niet in Nederland. Het is niet te beschrijven."

Toch doet hij een poging: "De toiletten stinken, er zijn altijd rijen voor alle voorzieningen, en de dagen van de mensen bestaan vooral uit wachten, wachten, wachten. Ze zitten onder luifels, op hun bagage. Ik zie mensen op het gras liggen, op de stenen. Ik maak me zorgen om families, om kinderen, en ook om de mensen van de lhbtq+-community: zij zijn vanwege hun geaardheid gevlucht en vaak extra kwetsbaar op zo'n plek als deze."

Het verhaal van Kortekaas komt overeen met wat Judith Sargentini, adjunct-directeur van Artsen zonder Grenzen, aantrof:

Het opvangcentrum in Ter Apel zit al maanden overvol, vannacht sliepen er naar schatting zo'n 700 mensen in de buitenlucht. Artsen zonder Grenzen gaat, vanwege de 'inhumane ramp', hulp aanbieden aan de asielzoekers buiten de poorten van het centrum. Er zijn niet genoeg wc's, er zijn amper watertappunten, mensen lopen rond met infecties, wonden en huiduitslag, experts vrezen voor ziektes als polio, salmonella, corona en de apenpokken.  

Terug naar het hek

Om Ter Apel te ontlasten, is Stadskanaal opvang gaan bieden aan asielzoekers die geen bed kunnen krijgen in het aanmeldcentrum. De bedoeling is dat mensen daar voor een nacht onderdak krijgen en de volgende dag weer naar een nieuwe locatie gaan. Sandra de Jong werkt sinds kort als vrijwilliger op deze plek en schreef daarover op haar blog: "Ze komen rond half 10 in de avond en vertrekken de volgende ochtend weer, terug naar het hek voor het aanmeldcentrum."

De Jong meldde zich als vrijwilliger via Ready2Help, nadat ze van vakantie terugkwam en met haar gezin langs Ter Apel reed. "Ik wens dat ik hier niet zou hoeven staan. Dat er geen redenen zouden zijn in de wereld om te vluchten, dat het Nederlandse asielsysteem niet zo beschamend vastgelopen is, dat de dingen deugen." In kartonnen bekertjes deelt ze shampoo uit, de mensen nemen de bekertjes perplex aan. "Sommigen hebben in geen weken gedoucht." 

"De spanning loopt op", ziet vrijwilliger Yljo van Donselaar. "Vooral in de nacht is de sfeer om te snijden, mensen zijn in de war, soms slaat de vlam in de pan en voelt het onveilig." Sinds een aantal maanden helpt hij in het opvangcentrum, eerst op eigen houtje, hij verzamelde spullen bij vrienden en familie en bracht die naar het azc. "Maar nu zijn er 700 mensen buiten. Hartverscheurend. Ik kwam handen tekort."

Van Donselaar werkt als zorgondernemer bij Huize Henricus, waar mensen met een verstandelijke beperking wonen, en vroeg aan de cliënten of zij mee wilden werken. Dat wilden ze wel. 

Windschermen of ijsjes

"Nu kunnen we dus meer doen. Als het slecht weer is, hebben de mensen het koud, willen ze graag dekens, jassen, windschermen. En nu, met die hitte, is er vooral vraag naar ijsjes en schoon drinkwater." De vrijwilligersprojecten worden steeds groter volgens Van Donselaar. "We werken nu samen met de organisatie MiGreat, die maaltijden kookt. Vorig week hebben we één keer 860 maaltijden uitgedeeld, en een keer 500. Dit willen we nu twee keer per week gaan doen." 

Het is goed dat er vrijwilligers zijn, zegt Sandro Kortekaas, maar hij snapt niet dat het zo ver heeft kunnen komen dat asielzoekers hier volkomen van afhankelijk zijn. "Onze organisatie roept al sinds september vorig jaar: 'Dit gaat grandioos de verkeerde kant op'." De laatste maanden zag Kortekaas de situatie in Ter Apel veranderen. "Het werd steeds drukker bij de receptie, de rijen werden langer, er stonden op een gegeven moment ook stoelen buiten waar mensen op zaten. Er kwamen hekken, er kwamen afzetlinten, mensen werden onrustiger, je zag meer wanhoop, en het werd met de dag rommeliger en viezer. Dit had de overheid kunnen zien aankomen."

Als Kortekaas nu tussen 9 en 10 uur in de avond het centrum weer verlaat, staan er nog mensen te wachten. "Inclusief jonge kinderen. Dat je echt denkt: wat gebéúrt hier?"

Huilend thuis

Van Donselaar probeert zijn emoties een beetje uit te schakelen als hij aan het werk is. "Anders is het te lastig." Sandra de Jong schrijft dat ze daar wat meer moeite heeft. Ze heeft nu een paar diensten gedraaid. De ellende die ze ziet valt haar zwaar. "Ik kwam huilend thuis van mijn tweede dienst en vind het moeilijk om niet te blijven denken aan de mensen die ik ontmoet heb."

"Het is zo inhumaan", zegt Kortekaas. "Ik heb er geen woorden voor. Mijn hart breekt als ik er ben. Het liefst zou ik alle politici die het nu in ons land voor het zeggen hebben, willen uitnodigen erheen te gaan. Zo van: kijk maar. Zo gaat het hier. En zo kan het niet langer."