Jouw gezicht staat bijna zeker in deze database: onderzoek naar Clearview

Als je ooit een foto van jezelf - of bijvoorbeeld je kind - openbaar op Facebook of Instagram hebt gezet, is de kans groot dat Clearview dat gezicht heeft opgeslagen. Clearview is een Amerikaans bedrijf dat een enorme database van gezichtsfoto's bijhoudt. Inmiddels heeft het meer dan 30 miljard foto's van internet gehaald.

Toen Lotte Houwing twee jaar geleden aan Clearview vroeg welke foto's het bedrijf van haar had, kreeg ze drie beelden terug. Clearview had haar gezicht gevonden op twee Nederlandse sites en op de LinkedIn-pagina van iemand anders.

"Mensen zeggen altijd: je moet zélf voorzichtig zijn met wat je van jezelf online zet. Dat is dus niet de oplossing. Juist die foto op de LinkedIn-pagina van een bekende, maakte bij mij het meeste los. Ik had die foto niet zelf geüpload, maar Clearview wist mij daar wel te vinden. Ik was de controle over mijn gezicht kwijt."

Gezichtsherkenning voor politie

De enorme gezichtendatabase van Clearview is beschikbaar voor politiediensten. Die zetten gezichtsherkenning in om de identiteit van personen te achterhalen. Dat gaat niet altijd goed: in de Verenigde Staten zijn meerdere gevallen bekend waarbij de politie de verkeerde persoon arresteerde na het gebruik van gezichtsherkenning - allemaal mannen met een donkere huidskleur. Zeker één keer gebeurde dat bij een politiebureau dat een contract heeft met Clearview.

De Nederlandse politie zet wel gezichtsherkenning in, maar maakt geen gebruik van Clearview en is dat ook niet van plan.

Lotte is onderzoeker bij Bits of Freedom, een organisatie die opkomt voor digitale rechten. Ze kent de technologie dus goed en wist wat ze kon verwachten toen Clearview reageerde op haar e-mail.

"Toch vond ik het creepy. Er stonden verschillende stukjes van mijn leven bij elkaar. De optelsom van al die foto's maakt het eng: met die informatie kun je een goed beeld van iemand krijgen."

Toezichthouder onderzoekt Clearview

Omdat Clearview gezichten van Nederlanders opslaat, doet de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) formeel onderzoek naar het bedrijf.

"Het lijkt erop dat Clearview te veel en onrechtmatig gezichten verwerkt", zegt Aleid Wolfsen, voorzitter van de privacytoezichthouder, tegen RTL Nieuws. "Daarom heeft het bedrijf onze aandacht. Het is een serieuze kwestie."

Op welke mogelijke overtredingen het onderzoek zich precies richt, wil de AP niet toelichten. Een woordvoerder laat weten dat het eerder maanden dan weken zal duren voordat de toezichthouder met meer informatie naar buiten komt.

In een reactie zegt Clearview-directeur Hoan Ton-That dat het bedrijf niet onder de Europese privacywet AVG valt. "Clearview heeft geen vestiging in Nederland of de EU, heeft geen klanten in Nederland of de EU en onderneemt geen activiteiten waardoor het op een andere manier onder de AVG zou vallen", zegt hij in een verklaring tegen RTL Nieuws.

Dat Clearview geen Nederlands kantoor en geen Nederlandse klanten heeft, wil niet per se zeggen dat het Amerikaanse bedrijf niet onder de AVG valt. Als het bedrijf gezichten van Nederlanders verwerkt, kan de privacywet namelijk net zo goed van toepassing zijn.

Als de privacywet niet zou gelden, zou de AP ook geen formeel onderzoek kunnen doen. "Onze Europese collega's hebben ook al naar Clearview gekeken", zegt Wolfsen, die daarmee aangeeft dat andere toezichthouders al vaststelden dat Clearview wel degelijk onder de AVG valt.

Eerdere onderzoeken naar Clearview

Tot nu toe is bekend dat vier Europese privacytoezichthouders Clearview op de vingers hebben getikt. Al in 2022 besloten de waakhonden van Italië, Griekenland en Frankrijk dat Clearview foto's van burgers uit die landen moest verwijderen en niet opnieuw mocht verzamelen. Ook kreeg het bedrijf in elk land een boete van 20 miljoen euro.

Omdat Clearview daarna niet kon aantonen dat het gezichtsfoto's van Fransen had verwijderd, legde de Franse toezichthouder in april een aanvullende boete van 5,2 miljoen euro op.

Vorige maand besloot de privacytoezichthouder van Oostenrijk dat het bedrijf de gegevens moest wissen van iemand die in de database voorkwam. Die persoon had om die reden een klacht ingediend. De Oostenrijkse waakhond legde geen algemeen verbod op en ook geen boete.

Houwing van Bits of Freedom vroeg Clearview twee jaar geleden welke foto's het bedrijf van haar had. Ze was er vroeg genoeg bij: inmiddels lijkt Clearview niet langer te reageren op Nederlanders die ook willen weten of hun gezicht in een database staat.

Wie het nu probeert, komt waarschijnlijk bedrogen uit. Zo stuurden zes mensen eind vorig jaar een mail naar Clearview en brachten advocatenkantoor Hausfeld in Amsterdam daarvan op de hoogte. Net als Houwing wilden zij erachter komen of hun gezicht ook door Clearview was verzameld. Een reactie bleef uit.

"In januari en februari zijn er nog herinneringen achteraan gestuurd", zegt advocaat Meral Gülcür van Hausfeld. "Tot op heden blijft het stil. Ik vermoed dat het een strategie is om niet te reageren op deze verzoeken. Omdat je daarmee erkent dat je mogelijk gegevens van Nederlanders verwerkt, en dus aan de AVG moet voldoen."

'Onrechtmatige stofzuiger'

Volgens Houwing toont het aan dat ingrijpen van de AP nodig is. "Het is heel fijn dat de Autoriteit Persoonsgegevens eindelijk iets gaat doen. Buitenlandse toezichthouders eisten dat Clearview gezichten van burgers uit dat land uit hun database haalt. Dat willen wij ook."

"De AP moet zich ook duidelijk uitspreken", vindt Houwing. "Het is onrechtmatig om als een stofzuiger alle gezichten van het internet te schrapen. Dat is wat er misgaat bij Clearview."